Vào ngày thứ hai 15.03.2016, tổng-thống Nga Poutine đã ra lệnh triệt-thoái lực-lương Nga tại Syrie kể từ ngày thứ ba 15.03; Việc này đã tạo ra một ngạc nhiên lớn trên chánh-trường quốc-tế. Cũng trong ngày thứ hai, ông Poutine đã điện-thoại cho tổng thống Syrie Bachar al Assad để thông-báo quyết-định của Nga; theo nguồn tin từ Kremlin, ông al Assad đã cảm ơn nước Nga việc hỗ -trợ trong nỗ lực chống khủng-bố và các viện-trợ nhơn đạo của Nga. Quyết-định triệt thoái lực lượng Nga ở Syrie do ông Poutine đưa ra đúng vào lúc có cuộc họp giữa những phe đối lập và chánh quyền Damas tại Genève để bàn về tiến-trình chuyển-tiếp chánh-trị ở Syrie và cũng đúng thời điểm có cuộc nổi dậy ở Syrie cách đây năm năm.
Sau khi có thoả-hiệp ký kết giữa Nga và Syrie vào tháng tám, Nga đã chánh thức mở các phi-vụ nhằm tấn-công các lực-lượng khủng-bố tại Syrie kể từ ngày 30.09.2015. Theo thoả ước này, Nga được phép dàn trải trên lãnh thổ Syrie các vật-liệu quân-sự cũng như số lượng quân mà Nga thấy cần- thiết và trong thời-gian vô-hạn-định. Với sự tham dự của lực-lượng quân-sự Nga tại Syrie, các vùng kiểm-soát của Daesh đã bị thu nhỏ lại, điều mà lực -lượng liên-quân tây phương không đạt tới từ năm 2011 cho đến lúc có sự tham-dự của Nga tại Syrie. Tuy vậy, các nguồn tin tây phương thường xuyên cáo buộc Nga ‘chỉ’ tấn-công vào các lực-lượng đối-lập ôn-hoà! Sau đó, đã có những thảo-luận giữa Nga và Mỹ về việc thực-hiện một cuộc ngưng bắn ở Syrie (27.02.2016) không bó buộc việc ông Bachar al Assad phải rời bỏ chánh-quyền tức khắc. Một cuộc ngưng các hoạt động thù nghịch đã được thực hiện và tương-đối được tôn-trọng, ngoại trừ việc các lực-lượng khủng bố vẫn tiếp tục là đích nhắm cho các vụ tấn công.
Cho đến cuối tháng hai, các lực-lượng quân-sự Nga dàn trải ở Syrie ước lượng khoảng từ 4000 đến 6000 binh-sĩ, khoảng 40 phi-cơ chiến đấu các loại (Su-34, Su-24, Su-25, Su-30) một số trực thăng ước lượng 30 chiếc, hoả-tiễn địa không S-400, các chiến xa và trọng pháo.
Ngày 14 tháng ba, tổng-thống Nga Poutine đã đột ngột loan-báo việc Nga triệt-thoái lực lượng quân-sự tại Syrie với lý-do ‘ Nhiệm vụ yêu cầu với bộ quốc-phòng và với các lực lượng quân sự , một cách tổng-quát, đã hoàn-thành và tôi ra lệnh cho bộ quốc-phòng khởi sự kể từ ngày mai việc triệt thoái phần lớn lực lượng quân sự của chúng ta ra khỏi nước Cộng-hoà ả-rập Syrie’. Tuy nhiên, các căn-cứ để dàn trải lực-lượng Nga như căn cứ hải-quân Tartous và căn cứ không-quân Hmeimim vẫn tiếp tục hoạt-động như trước đây và phải được bảo-vệ!
Được biết kể từ 30.09.2015 cho đến nay, Nga đã thực hiện gần 9000 phi-vụ, đã tiêu diệt hằng chục ngàn cứ điểm của Daesh, Front al Nosra và quân khủng-bố khác. Theo bộ-trưởng quốc-phòng Nga Choigou, các cuộc oanh-tạc của Nga đã cắt đứt đường thương mãi dầu hoả giữa Syrie và Thổ-nhĩ-kỳ, cắt đứt nguồn tiếp liệu của quân khủng bố; không-quân Nga đã phá hủy 209 căn cứ sản-xuất và chế-biến dầu hoả, phá hủy 2.912 xe cam-nhông xì-tẹc. Vẫn theo bộ-trưởng Choigou, 2000 quân khủng bố gốc Nga đã bị giết tại Syrie, trong số có 17 chỉ huy quân-sự. Nhờ các nỗ lực hoạt động quân-sự của Nga, quân khủng-bố đã bị đẩy lùi khỏi Lattaquié, giao-thông với Alep được tái-lập; vây hãm quân khủng bố ở Palmyre và tái lập việc kiểm soát vùng dầu hoả gần Palmyre…
Ông Poutine cũng nói đến việc Nga cần tăng cường nỗ lực vì hoà bình ở Syrie. Về phần ngoại-trưởng Nga Sergueï Lavrov, ông này cho biết chiến-dịch chống khủng-bố của Nga tại Syrie đã tạo ra các điều kiện thuận lợi cho tiến-trình hoà-bình ở đây. Và ông Lavrov cũng cho biết việc triệt thoái phần lớn lực lượng quân-sự Nga ở Syrie không phải để làm vừa lòng người nào cả nhưng là vì lợi-ích của nhân-dân Syrie!
Tình hình quân-sự ở Syrie vào đầu tháng 03/2016 .(hình trên L’orient le jour)
-vùng màu tím : dưới sự kiểm soát của chánh-quyền Dams
-vùng màu xám : dưới sự kiểm soát của Nhà Nước Hồi Giáo ( Daesh hay EI)
-vùng màu xanh lá cây : dưới sự kiểm soát của các lực lượng nổi dậy khác
-vùng màu vàng : dưới sự kiểm soát của lực lượng người kurde PYD
-vùng màu trắng : sa mạc
Cuộc triệt-thoái một phần các lực-lượng Nga đã được khởi sự trong ngày thứ ba 15.03.2016. Một nhóm oanh-tạc-cơ Su-34 và phi-cơ vận tải Tupolev-154 đã cất cánh sáng ngày thứ ba từ căn cứ Hmeimim để trở về Nga. Cũng vào thời điểm đó, tại Genève, một cuộc họp giữa các phe lâm chiến ở Syrie – ngoại trừ các thành phần khủng-bố – đang được diễn ra. Phe đối lập với chánh-quyền al Assad đã ca ngợi việc triệt thoái của Nga những vẫn có những dấu hiệu ngờ vực. Đặc sứ của LHQ Staffan de Mistura lo về việc thảo luận giữa các thành-phần đối lập và chánh-quyền đã coi đây là một tiến-triễn đáng kể và hi vọng sẽ có một tác động tích cực trên tiến-trình thương thuyết nhắm vào sự chuyển tiếp chánh-trị ở Damas.
Ngay sau khi Nga tuyên-bố triệt thoái một phần lực lượng quân-sự của mình, nhóm Front al Nosra coi điều này chứng tỏ sự thất bại của Nga ở Syrie và tuyên bố sẽ mở các cuộc tấn công trong vòng 48 giờ. Các lực lượng khủng bố không được ghi vào danh sách các nhóm nổi dậy chấp nhận hưu chiến. Kể từ ngày 27.02 là ngày khởi sự việc ngưng các hành-động thù nghịch, các địa điểm có sự hiện diện và dưới quyền kiểm soát của Daesh và Front al Nosra vẫn là mục tiêu tấn-công của liên-quân tây phương và của không lực Nga và chánh-quyền Syrie. Các giao tranh nhằm lấy lại quyền kiểm soát các địa diểm cổ sử ở vùng Palmyre vẫn tiếp tục và Nga đã đưa nhiều trực thăng vào phi trường phụ cận Homs; các giao tranh trong vùng Alep và Raqqa cũng rất gay go và hiện chưa thể nói là đã chiến thắng được quân khủng bố. Có dư luận nói rằng giữa Nga và Syrie, Iran đang có bất-đồng quan-điểm về việc giải-quyết chiến-trận ở Syrie. Syrie và Iran muốn tiếp tục mở rộng vùng kiểm soát khu vực đông nam Syrie nhưng Nga không chấp-nhận. Ngoài ra, Nga cũng khó chịu khi Syrie tuyên bố sẽ mở cuộc tuyển cử quốc hội vào ngày 13.04 đúng vào ngày 27.02 là ngày khởi sự việc ngưng bắn. Điều này đặt Nga trước việc đã rồi và Nga mong muốn Syrie có những tham khảo trước khi đưa ra quyết-định, bởi vì, theo Nga, việc bầu cử lập pháp nằm trong khuôn khổ chuyển tiếp chánh trị trong vòng 18 tháng kể từ khi đạt được thoả hiệp! Nhưng phát ngôn viên điện Kremlin, Dmitri Paskov, chối bỏ việc có dị-biệt giữa Moscou và Damas!
Mặt khác, Syrie muốn nắm vững mọi yếu-tố trong việc thương-thuyết chánh-trị cũng như trong hoạt-động quân-sự giữa Nga và Mỹ, nhất là vai trò của Bachar al Assad. Vì thế, ngoại-trưởng Syrie Walid Mouallem trong ngày thứ sáu 11.03 đã đưa ra tuyên bố số phận Assad là ‘một đường đỏ’ trong khi lập-trường của Nga là mọi việc đều có thể thương thuyết và Assad cần phải có một thái độ uyển chuyển.
Khó có thể nói là Nga sẽ bỏ rơi Al Assad; ba ngày trước khi Poutine tuyên bố rút quân ở Syrie, đã có một cuộc trao đổi giữa các viên chức cao cấp Syrie và bộ trưởng quốc-phòng Nga Sergueï Choïgou; Nga cũng đã tham khảo với Iran qua chuyến công du của thứ-trưởng ngoại-giao Mikhail Bogdanov. Cho dù giữa Poutine và Assad có một vài bất đồng ý kiến, phe đối lập cũng đừng vội mừng! Nga không có lý gì để làm hư hỏng những thành quả họ đạt được ở Syrie chỉ vì Poutine không hài lòng Assad! Trước đây, Nga chỉ có một căn cứ hải quân ở Tartous, giờ, Nga có thêm một căn cứ không-quân ở Hmeimim; Đây là những lợi điểm chiến-lược của Nga trong ùng Trung Đông và cả Nam Âu!
Tổng-thống Poutine. Sputnik. Alexei Druzhinin
Sau việc Nga cho thực-hiện việc triệt-thoái một phần lực lượng quân-sự ở Syrie, ngày thứ ba 15.03.2015, Front al Nosra coi rằng Nga đã rút lui vì chế-độ Damas không có khả năng giữ các vùng đất chiếm được.’Không có những cuộc oanh-tạc của Nga, ngày hôm nay chúng tôi đã ở trong tỉnh Lattaquié’. Vẫn theo Front al Nosra ‘Nga sẽ không hi-sinh thêm cho chế độ Damas, một chế độ hầu như sụp đổ hoàn toàn’!
Ngược lại, chánh-quyền Syrie cho biết dù lực lượng quân-sự Nga rút đi một phần lớn, chánh quyền Moscou cam-kết tiếp tục hỗ trợ cho quân-đội Syrie trong nỗ lực chống ‘khủng bố’ và không-quân Nga tiếp-tục oanh-tạc các ‘đích khủng bố’!
Vladimir Poutine cũng đã lượng-định các tổn-phí cho các chiến-dịch quân-sự Nga tại Syrie là 33 tỉ roubles (tương đương 420 triệu euros), cho biết ngân-sách này đã được du di trong chương-mục thao diễn và huấn luyện quân-sự tài khoá 2015 của bộ quốc-phòng. ‘Giản dị là chúng ta đã tái định hướng những tài nguyên này để bảo đảm sự hiện diện của nhóm không lực của chúng ta tại Syrie’ theo như giải-thích của Poutine. Sự tiêu tốn của Nga ở Syrie như thế không phải là cao nhưng các thành-quả đạt tới không phải là nhỏ. Ông Poutine cho biết nhiệm-vụ chánh của Moscou tại Syrie là chống lại khủng-bố nhằm tránh việc khủng-bố lan tràn sang Nga. ‘Cuộc chống khủng bố quốc-tế là một cuộc chiến đấu đúng và chánh-đáng. Đó là một cuộc tranh-đấu chống lại kẻ thù của văn-minh, chống lại những ai reo rắc bạo lực và sự dã man, những ai tìm kiếm việc loại bỏ ý nghĩa và tầm quan-trọng của những giá-trị nhân bản lớn mà thế giới dựa trên đó’. Vẫn theo ông Poutine, Nga đã tạo lập được ở Syrie những điều-kiện cần-thiết để tiến tới một thoả-hiệp hoà-bình và tăng cường khả-năng quân-sự của Syrie trong cuộc chiến-đấu chống khủng-bố. Ông Poutine cũng nói đến việc Nga đã thành-công trong việc đặt ra một sự hợp-tác tích-cực và xây-dựng với Hoa-kỳ và một số nước khác với các lực-lượng Syrie trách-nhiệm đang thực sự tìm kiếm việc ngăn chặn chiến-tranh và tìm một giải-pháp chánh-trị khả dĩ thấy được!
Với việc triệt thoái phần lớn lực-lượng quân-sự Nga tại Syrie, tổng thống Nga Vladimir Poutine đã tạo ra một biến-cố ngoạn-mục, làm nhiều nước, trong số có Mỹ, ở vào tình-trạng hụt hẫng! Vìông Poutine loan báo tin triệt thoái vào ngày thứ hai 14.03 và việc triệt thoái thực hiện ngay vào sáng ngày thứ ba 15.03, điều cho thấy việc này đã được chuẩn bị từ trước đó nhiều ngày trong khi các quan-sát-viên tây-phương vẫn nghĩ là Nga sẽ phải dấn thân vào sâu hơn trong cuộc chiến Syrie và chờ đợi một cuộc sa lầy như Liên Sô từng bị sa lầy ở A-phú-hãn. Nhưng, có thể Poutine đã rút được bài học từ cuộc chiến ở đây, đã áp dụng một chiến thuật khác vơi Liên-sô trước đó và khác cả với Hoa-kỳ sau đó: Nga yểm trợ và quân Syrie mở rộng vùng kiểm soát. Khi lực lượng Syrie được coi là có khả năng kiểm soát tình thế, Nga rút một phần lớn lực lượng về, nhưng vẫn giữ lại những cơ sở yểm trợ phòng đến khi cần. Trong một cuộc phỏng vấn truyền-hình ở Nga, Poutine cho biết đã thực hiện xong việc huấn luyện một nhóm quân-sự tại Syrie!
Đường bay từ Nga đến phi trường Hmeimim, dù bị trở ngại do việc cấm bay qua không phận của một số nước trong OTAN, cũng chỉ kéo dài có hai giờ rưỡi! mặt khác, các cơ quan tình báo tây phương đã hoàn toàn mù tịt về quyết định của Nga, mặc dù có những phương tiện tình báo nhân-sự và kỹ thuật dồi dào, cho thấy Nga đã thành công trong việc bảo mật!
Các giới truyền thông tây phương đều bày tỏ sự ngạc nhiên về quyết định triệt thoái của Nga ở Syrie, coi đó là dấu hiệu buộc Al Assad phải uyển chuyển và có nhân nhượng.Cho tới nay, Nga coi mọi việc đều có thể thương thuyết nhưng điều này không có nghĩa là yêu sách nào của tây phương hay của phe đối lập Syrie đều phải được chấp nhận. Và điều ngộ nghĩnh hơn cả là vừa qua, một tổ chức đối lập mới ở Syrie vừa được thành-lập sau khi đại diện của nhóm này có một cuộc tiếp xúc với đại diện Nga tại căn cứ Hmeimim ở Syrie, điều này được ông Alexei Borodavkine, đại sứ Nga ở LHQ loan báo vào ngày thứ hai 14.03.2015. Theo ông này, đặc sứ LHQ Staffan de Mistura và văn phòng đã chào đón việc thành hình một nhóm đối lập ôn hoà mới. Hiện đang có việc thảo luận để xem có thể mời nhóm này tham dự vào cuộc thương thuyết hoà bình ở Syrie. Nhóm đối lập mới này sống và làm việc tại Syrie nhưng không thuộc về cơ cấu chánh-trị đang cầm quyền. Borodavkine nói rằng nhóm này có thể mang đến những đóng góp tích cực và xây dựng cho ký kết đồng thuận trong việc thi hành quyết nghị 2254 của HĐBALHQ về giải quyết chánh-trị cho cuộc khủng-hoảng Syrie. Ngài Mỹ, Nga, một số quốc gia tây phương, trong hội nghị này còn có đại diện chánh quyền Syrie, đại diện đối lập và cả đại diện Kurdes.
Sự ra mắt của nhóm đối-lập ôn-hoà mới này hẳn nằm trong kế-hoạch của Nga để giải quyết vấn-đề Syrie.Trong tuần lễ sau, Kerry sẽ sang Nga để thảo-luận về việc giải-quyết khủng-hoảng Syrie với tổng-thống Poutine và ngại trưởng Nga Lavrov.
Nhữ Đình Hùng
18.03.2016
