«Bước Nhảy Tế Nhị» Của Obama Về Nhân Quyền Việt Nam

Tổng thống Obama phát biểu với nhân dân Việt Nam tại Hà Nội ngày 24/05/2016.Reuters

Theo CNN, trong bài diễn văn hôm qua, 24/05, tổng thống Obama đã cố đi vững bước trên một con đường khó khăn, cân bằng những lời chỉ trích về nhân quyền với những lời ca ngợi các tiến bộ trong lĩnh vực này. Nhưng khi làm như vậy, có vẻ như ông đã cho quốc gia Cộng sản này một «giấy phép» hào phóng hơn là đối với các nước khác có những vi phạm nhân quyền tương tự.

Tổ chức nhân quyền Human Rights Watch gần đây đã nhận định rằng tình trạng nhân quyền của Việt Nam «tồi tệ» về mọi mặt, nhưng tổng thống Mỹ có vẻ đề cập đến vấn đề tế nhị này một cách thận trọng nhất, vào lúc mà hai nước cuối cùng đã bình thường hóa hoàn toàn quan hệ.

CNN ghi nhận rằng, trái ngược hẳn với những lời chỉ trích nặng nề đối với những nước khác mà ông đã viếng thăm trước đó, chẳng hạn Kenya hay Ethiopia, tổng thống Obama đã đợi đến cuối bài phát biểu đến nhân dân Việt Nam mới đề cập đến vấn đề này. Như là để giảm nhẹ những chỉ trích đối với chế độ Hà Nội, ông đã nêu lên những vấn đề mà ngay chính nước Mỹ cũng phải đang giải quyết như tình trạng phân biệt chủng tộc, hay bất bình đẳng nam nữ về lương bổng.

Theo CNN, so sánh tình trạng nhân quyền ở Mỹ với nhân quyền ở quốc gia Cộng sản độc đảng vẫn còn giam giữ tù chính trị và kiểm duyệt thông tin có vẻ hơi quá lố, nhưng ông Obama muốn nói với mọi người rằng không có quốc gia nào hoàn hảo.

Cũng theo CNN, tổng thống Mỹ đã nói rất chung chung, tránh nêu cụ thể các vấn đề về nhân quyền của Việt Nam. Ông Obama nói: «Hoa Kỳ không tìm cách áp đặt một hệ thống chính trị của chúng tôi lên Việt Nam. Những quyền mà tôi nói không phải là những giá trị của Mỹ, mà là những giá trị phổ quát đã được ghi trong bản Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền. Những quyền này được ghi trong Hiến pháp Việt Nam. Hiến pháp này quy định rằng công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tiếp cận thông tin, tự do hội họp, tự do lập hội và tự do biểu tình».

Các quan chức Nhà rằng thì ghi nhận là đài truyền hình Nhà nước đã truyền trực tiếp toàn bộ bài phát biểu của tổng thống Obama đến nhân dân Việt Nam. Đây quả là một tiến bộ so với cách đây 20 năm, khi người dân Hà Nội không được phép nói chuyện với người nước ngoài.

Nhưng theo lời phó cố vấn an ninh quốc gia Ben Rhodes nói với các phóng viên, Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam vẫn còn cảm thấy khó chịu. Theo CNN rõ ràng là Nhà trắng tránh chỉ trích nặng nề Việt Nam, vào lúc mà các hiệp định đang được ký kết, hợp tác giữa hai nước còn mới và Việt Nam đang nỗ lực nâng cao tính minh bạch và trao cho người dân nhiều quyền hơn.

Tiến trình này chỉ mới ở giai đoạn khởi đầu. CNN trích lời Ngoại trưởng John Kerry nói với các phóng viên : « Chúng ta phải nhìn nhận rằng sẽ mất nhiều thời gian cho sự chuyển biến văn hóa, chuyển biến thế hệ, để người dân có thể học cách hành xử các quyền tự do ». Ông Kerry nói tiếp : « Khi nào mà chúng ta thúc đẩy đi đúng hướng, như tổng thống đã làm hôm nay, chúng ta có thể nhìn về phía trước với sự tin tưởng tuyệt đối rằng chuyển biến đó sẽ trở nên vững chắc. »

Bloomberg News :Mỹ quan ngại về việc ba nhà hoạt động không được gặp Obama

Hãng tin Bloomberg News hôm nay cũng đề cập đến vấn đề nhân quyền trong chuyến viếng thăm Việt Nam của tổng thống Obama. Hãng tin này viết : « Một ngày sau khi cho rằng Việt Nam đã đạt đủ tiến bộ về nhân quyền để Hoa Kỳ dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí, tổng thống Obama đã chê trách nước chủ nhà về cách đối xử với các nhà bất đồng chính kiến và cho biết là chính quyền đã ngăn không cho một số nhà hoạt động đến gặp ông. »

Phát biểu sau cuộc gặp gỡ với một số nhà hoạt động và nhà bất đồng chính kiến tại Hà Nội hôm qua, tổng thống Obama nói : « Mặc dù đã có một số tiến bộ khiêm tốn và mặc dù chúng tôi hy vọng là với một số cải tổ luật pháp đã được thông qua, sẽ có thêm những tiến bộ, nhưng vẫn có những người gặp khó khăn trong việc tập hợp và tổ chức một cách ôn hòa về những vấn đề mà họ rất quan tâm. »

Theo Bloomberg News, phó cố vấn an ninh quốc gia Ben Rhodes cho biết là chính phủ Mỹ đã chính thức bày tỏ mối quan ngại về việc ít nhất ba người được mời đến dự cuộc gặp gỡ với tổng thống Obama đã bị ngăn cản đến dự và chính quyền Mỹ cũng đã thi hành các bước để bảo đảm là những người đến gặp tổng thống Obama không bị trừng phạt sau đó.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cũng tuyên bố với các phóng viên rằng ông rất thất vọng về việc các nhà hoạt động bị ngăn cản đến dự cuộc gặp gỡ, tuy ông nhấn mạnhg rằng chỉ riêng việc cuộc gặp gỡ này diễn ra đã là một dấu hiệu tiến bộ. Ông Kerry cho biết đây là lần đầu tiên một tổng thống Mỹ tiếp xúc với đại diện xã hội dân sự và nói chuyện một cách thoải mái như vậy.

Bloomberg News nhắc lại rằng chuyến viếng thăm của tổng thống Obama diễn ra vào lúc đang trỗi dậy một phong trào phản kháng hiếm thấy ở Việt Nam. Trong những tuần qua, hàng ngàn người dân đã xuống đường để phản đối về tình trạng hàng triệu cá biển chết, bị nghi là do ô nhiễm công nghiệp từ công ty Formosa Hà Tĩnh.

Công an đã dùng vũ lực để giải tán các cuộc biểu tình ngày 08/05 và đã ngăn chận được các cuộc xuống đường ngay trước khi tổng thống Obama đặt chân đến Việt Nam đêm 22/05. Tại Sài Gòn, các hàng rào cảnh sát và an ninh được dựng lên ở nhiều nơi và các nhà đối lập bị chặn không thể ra khỏi nhà.

Theo tổ chức Human Rights Watch, hiện còn hơn 100 tù chính trị bị giam ở Việt Nam. Cuối năm ngoái, chính đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius đã chỉ trích «việc sách nhiễu và giam giữ những nhà hoạt động nhân quyền ôn hòa». Theo đại sứ Mỹ, xu hướng đáng lo ngại ngày có nguy cơ che lấp những tiến bộ về nhân quyền của Việt Nam trong những năm gần đây.

Về phần tổ chức Ân xá Quốc tế thì đã kêu gọi tổng thống Obama đòi Hà Nội trả tự do cho các tù chính trị, cho biết có 6 nhà hoạt động ôn hòa đã bị bắt giữ trong những ngày trước chuyến viếng thăm của ông.

Tổng thống Obama đã hy vọng là việc Việt Nam gia nhập hiệp định TPP sẽ thúc đẩy cải thiện nhân quyền. Khi thương lượng hiệp định này, Hà Nội đã đồng ý cho thành lập các công đoàn độc lập, mặc dù họ có thời hạn đến 5 năm để thực hiện đầy đủ cam kết này.

Nhưng Bloomberg News trích lời nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ở Singapore nói rằng không rõ là chính quyền Việt Nam sẽ tạo điều kiện cho các công đoàn độc lập như thế nào. Ông nói : «Họ muốn các công đoàn độc lập chỉ hoạt động để bảo vệ quyền lợi của công nhân, chứ không lợi dụng để làm chính trị».

Trong những cuộc tiếp xúc với công chúng Việt Nam, Obama nhận được sự ngưỡng mộ của hàng trăm bạn trẻ tham gia sự kiện « Sáng kiến thủ lĩnh trẻ Đông Nam Á » được tổ chức tại trung tâm thành phố Sài Gòn. Các bạn trẻ này đặt cho tổng thống Mỹ một số câu hỏi về sự lãnh đạo và « các phát biểu đầy cảm hứng » của ông.

Tổng thống Obama nhân một câu hỏi về việc bảo vệ hang động Sơn Đoòng tại Việt Nam, nhắc đến vấn đề biến đổi khí hậu – một trong những hồ sơ hàng đầu trong nhiệm kỳ của ông. Barack Obama nói rằng Việt Nam sẽ là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi tình trạng trái đất nóng dần, và mực nước biển dâng lên.

Tổng thống Mỹ nhận định: « Hiện tượng này sẽ tác động khủng khiếp đến khả năng nuôi sống dân cư Việt Nam, lên ngư dân, nông dân, và có thể là vấn đề thực sự lớn nếu chúng ta không làm một điều gì đó. Như vậy chính các bạn có thể khởi đầu (…). Một trong những điều tuyệt vời của thế hệ các bạn, là đã ý thức nhiều hơn về môi trường so với thế hệ của tôi và những thế hệ trước ».

Trả lời một câu hỏi khác, ông Obama thổ lộ thời trẻ ông cũng từng ham chơi hơn ham học, thích bóng rổ và phụ nữ. Khi được hỏi về thông tin trên mạng là ông từng hút bồ đà, Obama nói : « Đừng tin tất cả những gì bạn đọc được trên internet ». Làm thế nào trở thành lãnh đạo, nhất là khi thiếu vắng người cha ở lứa tuổi vị thành niên ? Ông Obama nói : « Khi lớn lên, tôi nhận ra rằng thay vì lo lắng về người cha vắng mặt, tôi bắt đầu quan tâm hơn đến việc làm thế nào có trách nhiệm hơn về cuộc đời mình ».

Tổng thống Barack Obama là người đã xúc tiến Hiệp định Đối tác Thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP) giữa 12 quốc gia, trong đó có Việt Nam, nhưng chưa chắc được Quốc Hội thông qua, và vấp phải sự chống đối của ba ứng cử viên tổng thống hàng đầu. Tuy nhiên ông Obama tránh đề cập sâu hơn về chính trị, khi được đề nghị đưa ra những dự báo về tương lai của chính ông và thế giới trong năm năm tới.

Trước những lo ngại về chính sách Mỹ nếu Donald Trump đắc cử, ông Obama nói : « Nhìn chung tất cả thường kết thúc tốt đẹp, vì người dân Mỹ rất tốt. Đôi khi chính sách của chúng tôi không phản ánh được tất cả những phẩm chất nơi nhân dân, nhưng thường thì cử tri có những quyết định đúng đắn, và nền dân chủ tiến triển như thế. Vì vậy tôi lạc quan rằng thời kỳ sắp tới sẽ ổn thỏa ». Ông cũng cho biết sau khi hết nhiệm kỳ, ông có thể lại là một nhà tổ chức hoạt động cộng đồng như trước đây, « tuy ít nổi tiếng hơn bây giờ ».

Trong chuyến thăm lần này, tổng thống Mỹ đã loan báo việc bỏ hoàn toàn cấm vận vũ khí đối với Việt Nam, một hành động đầy tính biểu tượng nhằm chứng tỏ quan hệ giữa hai cựu thù đã tan băng hẳn. Ông Barack Obama cũng thông báo việc Peace Corps (Đội Hòa Bình) lần đầu tiên sẽ bắt đầu hoạt động tại Việt Nam.

Tổng thống Barack Obama cũng thúc đẩy Việt Nam trao nhiều quyền tự do hơn cho công dân, nhấn mạnh rằng việc tôn trọng nhân quyền sẽ giúp cải thiện nền kinh tế đất nước và góp giúp ổn định tình hình.

Trưa nay theo giờ Việt Nam tổng thống Mỹ đã rời Saigon để bay sang Tokyo, tham dự hội nghị thượng đỉnh G7.

Thuy My
RFI