lưu nguyễn đạt: HỒN NƯỚC– thi tập 1 [2002]

1. NÓI VỀ THƠ

Nói về thơ gần như sống trong thơ một lần nữa.  Đó cũng là cảm nhận dây chuyền, khi tình cờ gần gũi với dòng thơ.  Thơ, vốn nội tâm, là niềm vui, nỗi buồn từ cuộc sống.  Thơ vào đời và đời cũng nhập thơ.  Như dòng nước với nụ cười; như hơi thở của sóng vơi.

Trong thơ, biển cả đã đổi màu, huyền biến vu vơ, trong tầm mắt và chiều sâu của hồn người thi sĩ.  Tình yêu cũng vậy, qua lời lẽ ẩn vùi nhiệt độ, đã hoá chất thơ thành thứ ánh sáng tuyệt mỹ, sau và trước cả mọi bình minh, như tia nắng cuối cùng giữa lòng đêm và ngọn lửa rừng vừa chợt tắt, khi vạn vật còn hoang mê, chìm đắm, và chữ nghĩa còn lang bạt, lạnh nguồn.

Thơ đôi khi cũng yêu sách, đòi hỏi.  Đòi hỏi mình và yêu sách cả cuộc đời. Đòi dòng sông nhập thành biển cả.  Hỏi sao nguồn cảm hứng ngược dòng khơi.  Yêu hạt sương tích tụ thành mây.  Và sách cả niềm tin từ giọt nước mắt loài người.  Từ nỗi đau triền miên quanh thế giới.  Từ giọng hát vào đời, bỗng chia đôi.  Còn yêu sách, đòi hỏi gắt gao hơn thế nữa, chẳng qua vì đáy lương tâm còn nguyên vẹn, hay đam mê chưa tắt hẳn mà thôi.

Thơ huyền biến, lúc hiền hoà, lúc độc ác.  Như vị cay, vị ngọt cuối làn môi.  Có lúc say đắm vô hạn.  Có lúc hạn hẹp, chua xót, cạn vơi.  Hư hư, thực thực.  Ngập tràn trong dấu tích, xa cách trong buộc ghép ngàn nơi.  Nhà thơ phải lòng chữ nghĩa.  Phải lòng cuộc đời trọn vẹn, dang dở – ngay trong bạt xiêu, tuyệt vời.
Thơ là cơ thể và sức sống.  Là đứa trẻ nghịch đùa với dòng sông như môi yêu với tình tứ.  Là giọt máu buốt đau và mảnh da quằn quại.  Thơ đấu tranh, đòi quyền sống trong nhu yếu vô thường, và bất lực trong đổi chác căn cơ.  Bất lực, dù vĩnh cửu từ vắng vợi đời người.

Thơ vô hình, vô dạng.  Thơ ở ngoài sách vở, ngoài hiện thực, vu vơ, miệt mài, lạc lõng.  Thơ thất lạc ngay trong lòng thơ.  Thất lạc ngay trong tâm hồn người thi sĩ – ngoài tầm giao cảm với đối nhân.  Thơ đã trở thành đứa con tư sinh vô thừa nhận.  Xiêu vẹo, nghiêng ngửa ngay tại dòng chữ nghiệt ngã, keo kiệt.  Bị chèn ép trong nhịp bước trần gian, thơ cô đơn trong cảnh vọng trần tục, trong toang vỡ trần truồng.  Vì thế, thơ không ai dám nhận, dám tin, dám hỏi.  Và cũng ít ai đủ khả năng nuôi dưỡng, gả gấm, hoặc đủ bản lĩnh gạ gẫm nàng thơ.

Nhưng cũng có lúc thơ là tặng dữ cuối cùng trong cuộc đời, là niềm vui còn sót lại đêm qua.  Những lúc tận cùng vời vợi đó, làm thơ tức là nhặt chữ nối nguồn, là đãi cát tìm vàng, là đào khởi lòng than âm u, tì tích, để tìm hạt kim cương tinh khiết, xuất chúng.  Thơ sẽ gạt bỏ bạc bẽo để sưởi ấm lòng đau.  Sẽ quét sạch đường đời và khởi sắc vạn nơi: thơ chiết xuất thơm tho từ ô uế, tiếp nhựa sống vào thân cây, và đặt niềm tin trong lòng người.

Vì thế, thơ là con đường văn chương hoá dạng: nửa nọ, nửa kia; nửa sáng nửa tối; nửa vui, nửa buồn; nửa người, nửa vật.  Một thế giới bâng quơ, lơ lửng, ngược xuôi, xuôi ngược.  Liên tục trong trí nhớ, lại có lúc cách quãng trong u uẩn, trước sau muôn mặt, thiên hình, vạn trạng.  Có cũng như không, không rồi lại có.  Tất cả là khát vọng, hay thất vọng, trong bao dung, toàn bích.  Là hào hứng trong phân mảnh, tuyệt vời.

Thơ trong sạch hay bụi bậm là do lòng người tìm kiếm chất thơ. Thơ không mùi không vị, không tình không nghĩa, mà chỉ mượn mùi thơm ngọt từ cỏ cây, vị say từ hơi thở nồng nàn, và tình nghĩa từ ánh mắt cô liêu, đắm đuối.  Người thi sĩ nhìn và nhớ vạn vật chung quanh câm nín, hoang sơ.  Thơ nguyên vẹn, mong manh trong dấu vết xa gần.  Thơ bừng khởi trong tiềm thức sơ sinh, bao bọc.  Ta đã khoác lên vai, lên tóc và vết tích nó những bụi bậm, tanh hôi của thân phận làm người.  Thơ lạc lõng vì hồn người lạc lõng.  Thơ chảy máu vì tế bào người u uẩn, cắt, vùi.  Thơ tì ố, tàn tạ như chiếc áo kẻ tù đày.  Thơ cũng trong sáng như ánh mắt thơ ngây, trong bình minh vĩnh cửu của vạn vật luân lưu, muôn thuở tái thế.

Thơ nổi chìm, sâu sắc.  Thuyên chuyển từ tế bào này sang tế bào nọ.  Như giọt tình, giọt nước mắt ngấm lòng người, ngấm lòng vạn vật.  Thơ cũng là những câu hỏi không để trực tiếp trả lời, hay trả lời để hỏi lại.  Trong vô hạn, mong manh, như những công án thiền định:

nếu mọi dòng sông đều ngọt ngào
biển cả lấy muối mặn từ đâu ?

if all rivers are sweet
where does the sea get its salt ? [1]

Ý thơ và bóng chữ đã đôi lúc chung tình, giao hợp để cùng nhau thoả ước, khép mở, mật thiết lẫn nhau.  Thơ cố gắng trả lời sành sỏi.  Nhưng nhiều lúc thơ lại vụng về, giả định, vu vơ, vì tạm bợ, không chủ đích.  Tới nơi mà không biết.  Lạc lõng mà không hay.  Ngay lúc tuyệt độ trong cơ bản tâm tình. Ngay lúc phá thể trầm trọng để xây dựng lại một trật tự mới, khác với trật tự hiện hữu. Ngay trong cách sống vô vi, vô thường:

sáng trăng vời vợi xa bao ngả
xa cách lòng tình xa nguyệt nga ?

how far is the light of the moon
from the moon ? [2]

Nhà thơ không chịu trả lời gọn gàng, minh bạch, chỉ tủm tỉm cười, rồi trì hoãn vu vơ, hay giải đáp trong hững hờ, cởi, mở.  Thành thử câu hỏi vẫn mãi mãi nguyên vẹn trong lòng người còn tìm, còn kiếm.  Nguyên vẹn từ đầu, bất tận về sau.

Thơ có lúc vắng dấu chân người, mà chỉ còn là vết tích của đá, của hoa, cỏ lạ, nguồn, khơi. Trong những lúc khô khan tuyệt tích, cạn hơi, cạn hứng, người thi sĩ đã tìm đường về một địa hạt xa xăm siêu thực, như tìm đường lên nơi thần linh hay đất cấm, nơi dư âm, hoài cảm hay huyền thoại, hư vô.  Thi sĩ đã thu ngắn lại, buộc nối lại con đường cũ đưa dẫn về nhà trời, xuyên qua hình dáng mong manh, mở đón của tạo hoá, của cỏ cây, của tảng đá dẫn lộ.  Đó không phải là những cảnh vật vô tri vô giác, những khối tảng ù lì, cục mịch, mà là những hồn đất, hồn cây, nhữnh tảng đá từ không gian lạc vào lòng đất, nhưng vẫn biết bay bổng, vẫn nhớ bay bổng, thu hút; biết gọi nắng từ mưa; biết nghe tiếng thì thầm của những tâm hồn kiệt quệ, khát khao.  Đó cũng là những hạt đá quý, những lệ đá xanh, những tâm linh ẩn náu cạnh thân thể người yêu:

khi em vuốt ve ngọc biếc
ngọc biếc vuốt ve em

when you touch topaz
topaz touches you [3]

Như vậy thơ có thế giới riêng biệt của nó, trong công cuộc tìm lại lòng người, tìm lại lòng nguyên thủy của đất trời, thiên nhiên, của tiếng nói đầu tiên trong trí nhớ nhân loại, trong huyền thoại của ý nghĩa ẩn vùi trong lãng quên tập thể.  Thơ dẫn đường vào toàn bích, hé mở thành tôn giáo bỏ ngỏ, hoang vu.  Thơ tìm nguồn để tạo lại cội nguồn, tạo lại tông tích siêu thoát. Thơ hy vọng cả trong nỗi tuyệt vọng.

Thơ là cuộc hành trình với con người vậy.

2. ĐỌT THƠM

cỏ khô bao xác đất cằn
hồn vương cát bụi gió lằn bốc cao
bâng khuâng giọt ẩn khát khao
giấc xưa xa lạ xanh xao góc trời

nhờ em cấy hạt vào đời
nên hoa trổ cánh rừng vơi hiện hình
nay thêm một chút ân tình
đợi bên vực nhớ đất linh đổi màu

cỏ khô lột xác tách sầu
đọt thơm lại óng thành cầu dẫn mưa

biết em từ thuở ngọt môi
vạt sương ướp lịm
tan trôi quanh mình

ngọn xanh tóc ánh bình minh
mắt thơ thay nắng
rung rinh vực mờ

bao giờ mưa mỏng hững hờ
nối sông vào biển
nối bờ vào đêm

nối đường về nẻo đất mềm
nhận nơi an nghỉ
trước thềm bao la

nhớ nhau sao vẫn còn xa
như mùa đổi nhịp
trường ca cuối dòng

4. HOA BẦY TÌNH ANH

thân em trĩu nặng bụi trần
luống khoai nuôi nấng cỗi cằn ngón tay
ánh than lửa rực như say
lòng em nguồn mẹ ấm ngây nước hồn

hẹn con năm chục lên non
giữ thân nguyên vẹn sống còn nay mai
năm mươi xuôi biển miệt mài
cùng cha vượt sóng đoái hoài tự do

đem theo vận nước co ro
nửa đêm tỉnh giấc tiếng ho vọng về
bao giờ gió lặng bên đê
ta đem con trả trăm bề vạn nơi

khôn ngoan chia sức dựng đời
xây nhà yên ổn trọn lời yêu thương
dựng cây xanh mãi bên đường
cho nhau hạnh phúc em thường mộng mơ

bao giờ nối lại đường tơ
nối tình ta chọn nối thơ hao gầy
mời em ngả giấc ngủ đầy
bàn tay khô đọng hoa bầy tình anh

5. BỎ NGỎ

nhớ nhau đất nước héo nhầu
lòng em ẩn mật nguyệt cầu xa xôi
nhẹ như gió thoảng ngang đồi
bóng lùa suối nhạt viền môi ngọt nồng

tay em reo mộng ánh lồng
hoa cài nụ nhớ bên trong nỗi niềm
hẹn nhau từng kiếp triền miên
thời gian bỏ ngỏ bao miền xót xa

đâu đây ta ngỡ như là
em còn ẩn hiện ánh nhoà đêm xưa
xin cho hỏi lại nắng mưa
mảnh hồn ứa vụn hạt thưa trọn tình

6. MÔI XƯA

ta cùng thế hệ biển hồ
bỏ dòng nước ngọt theo bờ đại dương
giọt mây ngấm đọng mảnh sương
mon men thế kỷ lên đường tìm em

cuối mùa hồ hải bướm đêm
em từng thai nghén mang thêm chất sầu
đất kia áo lụa còn nhầu
nắng không đủ ấm tình đầu men say

lưỡi tê dị ứng đắng cay
dòng sông ngộp thở bờ vây hãi hùng
mắt nhoà khép nép ngượng ngùng
bóng đêm thả cánh khắp vùng mộng mơ

ý em vừa ghé ngọn thơ
ẩn màu tư tưởng giấu tơ trong lòng
sau cơn mưa hẹn đất mòn
ánh chiều dù nhạt vẫn hồng môi xưa


7. LÀ EM LÀ NƯỚC

ta đem tư tưởng ân cần
lên non khép kín vực ngân vũng sầu
bắt nguồn từ mối tình đầu
là em là nước là cầu bắc ngang

bên này đất lạnh hồn tan
giọt sương nhớ biển gió ngàn nhớ cây
yếm xưa hé mở giấc say
ta quên vuốt nhẹ tóc mây đổi mùa

nay mai nỗi nhớ chùng thưa
tuy lâu vẫn đợi như vừa thoáng vơi
lời còn nghẹn nấc viền môi
mà ta đã biết em khơi ngạt ngào

bao giờ nắng ấm lại vào
ửng từng tia mọng môi đào ngọt thêm
ta cùng mùi chín cỏ mềm
hôn em gót ướt dòng đêm ngả màu


8. EM YÊU DẤU

Beethoven không nghe được nhạc mình
mà âm hưởng chất ngất rực bình minh

em yêu dấu trong ta bừng toả sáng
tự một lần gần gũi mật đêm trăng
lòng ta nở thành trăm ngàn hoa nắng
nở thành sao trong mắt đẹp mênh mang

em tất cả là đời ta thấm đọng
từng hạt sương thức giấc vụn giữa dòng
tình nấc nghẹn nhạc chiều hoang vỡ mỏng
làm sao đây em nghe được nỗi lòng

em yêu dấu nhạc ta vang như sóng
sóng trong lòng chất ngất ngập thành sông
hồn ta đó chỉ một lần giao động
tình em qua như giọt nắng mênh mông

em tất cả là đời ta mãi mãi
kỷ niệm ngân cao vút tận bồng lai
ta tới hẹn nhưng không hề gặp lại
mảnh nhạc lòng tan vỡ giữa rừng mai

9. VẪN CÓ NHAU

tôi sẽ về tìm con rạch nhỏ
giữa hai bờ đá ngủ hoa mơ
gót mừng lỡ đụng làn hơi thở
hồn đất nghiêng nghiêng vạt nắng mờ

tôi sẽ về tìm em ẩn náu
tế bào thơm lịm giấc vùi sâu
đêm dài thao thức mưa hiền hậu
thử lắng nghe mình vẫn có nhau

 

10. ẨN MẬT

dư âm giọng ngọt làn môi
rừng khuya ẩn mật
hứng lời viễn du

mở hồn hoa đọng nắng thu
từng cơn gió thoảng
nước u uẩn buồn

quanh đây vẫn tụ ấm nguồn
tình ta mải miết
lên đường tìm em

11. ĐẤT ĐAU

nụ đào quên nở bờ đê
em lên mạn ngược cõi về cuồng phong
bụi trần vẩn bạc thân hồng
cành nghiêng nặng trĩu nỗi lòng đọng sương

đất đau người bỏ hõm đường
vùi hoa tản gốc sắc vương vực hồn
ta nay xa núi cách sông
thương hoa mất đất xót lòng mất nhau

trăm con việt điểu ngập sầu
cánh vân nối gió đổi màu trời cao

12. HOA GẦY

ta vẫn hỏi hoa nào sẽ nở
nở vào lòng xa vắng ngẩn ngơ
nở hồng môi ngọt vừng trăng nhỏ
đổi ánh nhạt nhoà thành cõi mơ

ta vẫn đợi em từng ngọn cỏ
gió thì thầm man mác hoang sơ
hoa gầy thao thức bờ thương nhớ
không rõ đêm về có hạt thơ

13. THÀ LÀ

thà là thạch thủy là sông núi
bàng bạc giữa trời với quạnh hiu
là cỏ chơi vơi đêm thấm bụi
là hồn thi sĩ vắng yên vui

bên trong phẳng lặng lòng nghiêng đổ
từng giọt tâm tư xót ngẩn ngơ
mà tưởng như mơ em thoáng nở
ánh xanh huyền biếc tận hư vô

thà là thạch thủy nước trên ngàn
cao vút giọng thiền tâm niệm an
sương đọng dấu xưa tình đá ẩn
đất người chia cách vực hoang mang

em là nguồn dịu nơi thầm kín
dù có sóng ngầm vẫn lặng im
dù đáy cát tan từng mảnh mịn
hồn mưa đổi nhịp nối sông chìm

14. ĐẤT VẮNG

đất vắng chân người nước ẩn trôi
cụm đào không đợi nắng trên đồi
tay em hờ hững nâng màn tối
quên nhặt ân tình ánh tả tơi

chốn ấy em về buồn vẫn sâu
như đêm sa nhịp bước chân đầu
cuối dòng bát ngát vừng thơ ấu
trăng lạnh đổi màu tiếng khóc lâu

15. GIÓ VẪN CHỜ

có những vỉa hè gạch mòn bước vội
một quãng đời dài luẩn quẩn nhỏ nhoi
mùi rêu vườn hẹp cây ổi qua đời
kỷ niệm xanh xao em ngồi vắng vợi

có những bờ đê không còn nước tụ
dòng hồng ẩn trôi xa miền đất cũ
cát héo ruộng khô bụi thừa lấn phủ
thân thể phế tàn cỏ cây ủ rũ

có những nỗi niềm đơn sơ thầm kín
mộng nhỏ chưa tan môi thơm còn mịn
tóc thu em phơi nắng chiều rực tím

ngọn buồn trong đáy mắt hồ
nghiêng nghiêng nỗi nhớ
bóng mờ hình xưa

môi hồng nắng sớm chờ mưa
mây sa phủ kín
hồn thưa nguyệt cầu

đất thiêng buông thả nhiệm mầu
tóc xanh hoá cước
mảnh sầu xót xa

thơ buồn lóng lánh hằng hà
bến sương trước gió
nâng tà áo thơm

tình buồn duỗi chảy thành sông
đêm về ẩn náu
trong lòng thời gian

17. HỒN NƯỚC

hồn nước thở từng cụm sương hoang vợi
hạt long lanh mảnh nắng ướt hồng môi
rêu cạnh đá còn mịn mà ẩn tối
vết tích xưa vó ngựa giục tình hời

ngọn cỏ linh theo gió nam tàn tạ
tiếng hò van từ đáy mắt uẩn xa
ta bắt gặp nỗi niềm tan đôi ngả
phận chia ly không bờ cõi ngân hà

sông núi hận miên man nâng làn sóng
nước còn nguyên từng giọt đọng xô lòng

sông núi hận nghịch thù vương loang lở
giọt máu hồng còn thấm đất cằn khô
nước mắt chia đọng tủi buồn vay nợ
vẫn dạt dào xuôi ngược cách đôi bờ

sông núi lạnh sưởi hồn cùng sông núi
đất linh thiêng cát bụi bỗng lẩn lùi
ta không hẹn nhưng bóng chiều rạp cúi
sát đáy lòng hôn mảnh đất ngậm ngùi