Trên báo Việt ngữ in và mạng, và cả Đài TV3 và Canal+ của Pháp, trong gần đây nói nhiều về tình hình một số người Việt nam đến lậu từ Việt nam, tập trung sống trong cánh rừng vùng Calais ở Miền cực Bắc Pháp để chờ người dẩn trốn qua Anh lao động . Cỏ May cũng đã 2 lần, qua Thư Paris, báo động dư luận về hiện tượng này . Nay Cỏ May trở lại chuyện dài về người Việt ở Calais thêm một lần nữa vì vừa nhận đưọc nhiều thông tin mới, cụ thể từ ông Huỳnh Tâm thâu lượm được sau nhiều chuyến viếng thăm, chụp hình, quay phim và phỏng vấn một số người mới tới và những người đang ở đó từ nhiều tháng trước . Hiện có trên 300 người và con số này gần như thường xuyên tại đây.
Mùa đông năm nay khá lạnh, -7°C lúc trước Noel . Những người Việt nam nhập cư bất hợp pháp sống trong những túp lều che mái bằng nylon, trên nền đất, từ nhiều tháng qua để chờ người tới dẩn trốn qua xứ Anh làm việc . Ăn uống, quần áo, vật dụng… nhờ người địa phương, người Pháp và Việt nam tỵ nạn cộng sản sau 75, giúp đỡ. Thuốc men, chăm sóc sức khỏe, nhờ Hồng Thập Tự và Y sĩ không Biên giới mỗi tuần một lần . Tất cả sống cùng khổ chờ ngày mai. Nhưng ngày mai lại vô cùng ảm đạm, thê lương, không ai có thể quay trở lại cho dầu có chịu phủi tay mất tất cả đi nữa !
Rừng Tétéghem : điểm hẹn
Tên rừng Tétéghem của Tỉnh Calais có lẻ là tiếng Pháp đầu tiên mà những người Việt nam tới đây học nói và thuộc lòng . Có khi tiếng Tétéghem còn ám ảnh người Việt nam ở đây đến suốt đời, hoặc bám theo họ xuống mồ .
Tétéghem là điểm hẹn trải rộng dài theo xa lộ A26 với 50 bãi đậu xe tải hạng nặng . Dọc theo xa lộ A26, quốc lộ N24 và N25, có trên 200 nhà kho chứa hàng xuất cảng trước kia nay bỏ hoang phế . Điểm hẹn nối liền bởi 4 trục lộ liên tỉnh với 70 bãi đậu xe công cộng dành riêng cho xe vận tải hạng nặng đến từ nội địa Pháp và các quốc gia Âu châu nghỉ ngơi trước khi xuống phà hoặc đường hầm để qua xứ Anh . Nơi đây cách Paris khoảng 300 km .
Giống như trong một phim trinh thám, người dẩn công nhân lao động hết một chặn đường hoặc tới điểm hẹn, biến mất ngay . Người mới tới đây, vừa để hành lý xuống là đi tìm vật liệu để dựng lều tạm trú mưa nắng . Họ lấy vài nhánh cây trong rừng, kiếm những tấm nylon chấp vá lại với nhau làm mái . Trong số những người ở đây, có người leo lên xe vận tải 30 lần, ở tù nhiều lần, đi bộ hơn 50km trở lại rừng Tétéghem để chờ dịp khác .
Có nhiều người đã từng sống ở Nga hơn mươi năm nay tới đây tìm cơ hội thay đổi cuộc đời cho khá hơn . Ở Nga, họ ở trong nhà và mùa đông được sưởi nên không bị lạnh cóng . Điểm hẹn bến Cảng Calais là ở trong rừng, không có nhà cửa, nên mọi người đều chịu cái lạnh mùa đông ngoài trời . Quần áo mặc nhiều lớp nhưng da thịt bị lạnh làm nứt ra, trông không khác gì mặt đất ruộng rẩy Miền Trung mùa hạn hán kéo dài .
Một phụ nữ Nghệ An đã đưa 7 000 $US cho một Tổ chức ở Việt nam đưa người đi lao động nước ngoài bẳng cách thế chấp ngôi nhà từ đường từ 3 đời . Bắt đầu lộ trình dài một tháng 7 ngày, chị đi tới Moscou ( Nga ), qua Đức, rồi tới Dunkerque ( Pháp ), thành phố gần điểm hẹn . Ở Moscou, chị bị Tổ chức đòi thêm 2000 $US . Chị biết mình bị lừa . Tới đây, chị tính ra đã mất hết 9000 $US . Một người khác thế chấp 3 thửa ruộng lấy 300 triệu đvn bằng 16 000 $US để mua chổ đi ra nước ngoài lao động . Những người mới tới Tétéghem trước sau vài ngày, nay quen biết nhau, nên cùng kể lại cuộc hành trình của mình . Hoàn cảnh không ai giống ai . Có người phải mất tới 13000 $US, tuy giá cả lúc hợp đồng là 7500 $US .
Ra bãi đợi xe và « nhảy xe »
Khi xe hàng chạy tới, theo ngày giờ được thông báo trước, từng tốp 3, 4 người nắm tay nhau tìm cách leo lên mui xe khi xe đang chạy chậm ở quảng đường ấy . Phụ nữ được đàn ông đỡ giúp leo lên trước . Người lên được trên mui xe đưa tay kéo người còn ở dưới leo tiếp lên . Trước khi đi « nhảy xe », mọi người lo ăn cơm thật no vì suốt cả ngày hôm đó phải nhịn đói . Có khi phải nhịn đói hai ngày liền vì gặp lúc tình hình khó khăn .
« Nhảy xe » thường có nhiều cách. Hoặc leo lên mui và nằm im trên đó . Thường xe chạy lắc mạnh dễ làm cho người té xuống đất . Cuối năm rồi, một thanh niên 27 tuổi, quê ở Hải dương, có vợ 2 con, bị té từ trên mui xuống và xe cán chết . Bạn ở rừng Tétéghem tổ chức tang lễ cho anh ấy vì cảnh sát Pháp thông báo cho Tòa Đại sứ Hà nội ở 68, rue Boileau, Paris 16 biết nhưng nơi đây họ không trả lời . Hoặc mở khóa vào thùng xe. Nhưng ở trong thùng xe nguy hiểm vì nhiều khi bị chết ngộp hoặc chết lạnh nếu gặp thùng xe đông lạnh . Cách sau cùng là đeo dưới lườn xe và chịu như vậy cho xe chạy suốt 40 km .
« Nhảy xe » mới chỉ là cách thoát khỏi điểm hẹn . Khi qua tới bên kia bờ biển, tức tới đất Anh, người lao động việt nam đi lậu còn phải tìm cách thoát qua hàng rào kiểm soát của cảnh sát Anh . Biết có người thường xuyên đi lậu qua Anh, nhưng vì số xe hàng qua Anh quá đông nên cảnh sát Anh không thể kiểm soát kỷ được . Nếu kiểm soát từng xe thì bị giới vận tải la ó phản đối, điều này sẽ ảnh hưởng bất lợi cho kinh tế của Anh. (Nếu là công an hà nội thì xe từng chiếc phải dừng lại, công an sẽ mở từng bù-lon, con ốc để kiểm soát bắt cho được kẻ địch ẩn trốn trong xe).
« Nhảy xe » thập tử nhứt sanh như vậy mà trong những người đi tìm đường sống này có người đã nhảy 20 lần trong 3 tháng mà không lọt . Một phụ nữ nhảy 7 lần, qua tới bên Anh, nhưng không chui qua lọt được vòng kiểm soát nên đành phải quay trở lại điểm hẹn .
Điểm hẹn tuy trong cánh rừng Tétéghem của vùng Calais nhưng nơi đây cũng bị chi phối nghiêm ngặt bởi một thứ luật giang hồ bất thành văn : rừng nào cọp nấy . Các nhà kho là giang sơn riêng của đám người đông âu và trung đông cùng lấy nước Anh làm mục tiêu . Nhưng đối với những người này, có khi mục đích theo đuổi lại khác xa hơn . Họ chiếm nơi đây từ khi trại Sangate bị ông Sarkozy đóng cửa lúc ông làm Tổng trưởng Nội vụ . Người Việt nam mới tới lúc sau này nên chọn cánh rừng làm lãnh thổ .
Chánh sách « Xóa đói giảm nghèo.»
và « Đề án hổ trợ các Huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động »
Đây là Chánh sách của đảng và Nhà nước nên hệ thống ngân hàng Chánh sách Phát triển của Nhà nước quảng cáo rầm rộ nhứt hiện nay là Ngân Hàng Chánh sách xã hội Việt nam, Ngân Hàng Phát triển Việt nam, Ngân Hàng Đầu tư và Phát triển Việt nam, Ngân Hàng Quân đội… Ngoài ra còn có Quỉ Tín dụng nhân dân, Ngân Hàng thương mãi Cổ phần Đô thị cùng tham gia tài trợ Chương trình « Xóa đói giảm nghèo » và « Đề án hổ trợ càc Huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động ».
Xuất khẩu lao động thuộc diện Chánh sách của đảng và Nhà nước. Có sẳn một hệ thống ngân hàng để tài trợ cho người xin đi lao động nước ngoài . Nhưng trên thực tế, muốn có tiền chi trả cho Ban tổ chức đưa người đi, phải vay ngân hàng vì người đi lao động ở nước ngoài là người nghèo, ở Việt nam không có lợi tức đủ sống . Điều kiện vay tiền, người đứng vay phải có bất động sản trị giá ít nhứt 100 000 us$ . Nhưng ngân hàng luôn luôn đánh giá dưới nửa giá thật để căn cứ trên đó cho vay .
Chính ngân hàng lập hồ sơ vay tiền theo chương trình Xuất khẩu lao động . Khi làm hồ sơ, ngân hàng cho biết mỗi chặng đường đi do Bộ Lao động và Thương binh Xã hội điều khiển . Điểm hẹn tập trung và bãi đáp, do Đại sứ quán Hà nội tại chổ phụ trách . Quân đội và công an đặc trách kinh tế nước ngoài lo các dịch vụ như ăn ở tại địa điểm tập trung, hướng dẩn ra bãi đáp để trốn qua Anh . Quân nhân và công an đảm trách công tác này do người Tàu trả lương bằng tiền mặt tại chổ, theo từng công tác . Nhưng trên thực tế, người lao động trên đường xuất khẩu bị bỏ rơi . Họ sống qua ngày hoàn toàn nhờ người địa phương giúp đỡ . Như ở rừng Tétéghem, từ năm rồi đến nay, hơn 200 người hằng ngày sống còn nhờ sự vận động giúp đỡ của vị Linh mục Việt nam ở đó . Các Hội thiện nguyện Pháp, mỗi tuần cung cấp 2 bữa ăn nóng . Các thứ vật dụng như nồi niêu, soong chảo, giày dép, quần áo, … đều do lòng từ thiện của người địa phương . Người của Hà nội chỉ biết lấy tiền và đã lấy xong rồi nên hết chuyện . Thậm chí, có người chết, Hà nội còn làm ngơ được .
Chánh sách « Xoá đói giảm nghèo » và « Đề Án hổ trợ các Huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động » của đảng và Nhà nước Hà nội đang khai triển mạnh, như một trong những ưu tiên, nên khi có người tới ngân hàng vay tiền để làm ăn, liền được nhân viên ngân hàng hướng dẫn chuyển qua Chương trình Xuất khẩu lao động nước ngoài . Họ tuyên truyền đi Anh làm việc, lương tháng 5000 $US . Làm việc trong vòng 4 tháng , ăn tiêu xong, lấy lại đủ số tiền đầu tư . Sau đó chỉ có phất lên luôn!!!
Đi Anh theo chương trình « Xóa đói giảm nghèo » và « Đề án hổ trợ các Huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động » do ngân hàng trong Hệ thống các Ngân hàng Nhà nước tài trợ có giá biểu cụ thể theo từng lộ trình: Đi Anh bằng đường bộ phải trả 15 000 $US . Đường hàng không là 20 000 $US . Mượn ngân hàng 15 000 $US phải trả tiền lời ngay sau khi lấy tiền 5,3 $US / ngày . Đi đường bộ bắt đầu qua nước Tàu . Từ đây tiếp tục đi bằng xe car qua các nước trên đường dẩn tới Anh . Đi bằng đường hàng không tới Moscou (Nga), đi xe car qua Đức hoặc Ba-lan, qua Pháp . Đi đường bộ hay hàng không cũng đều tới vùng Calais dừng lại điểm hẹn là rừng Tétéghem chờ cơ hội qua Anh…
Cách trả tiền theo hợp đồng ký từ bên Việt nam với ngân hàng cho vay chia ra làm 4 lần theo 4 giai đoạn của lộ trình . Việt nam – Tàu : trả 3000 $US, Tàu-Nga : trả 4000 $US, Nga-Balan, Đức, Bỉ và Pháp : 3500 $US, Pháp-Anh, trạm cuối : 4500 $US . Nếu thấy có thể tự túc đi qua Anh được thì khỏi trả khoản tiền này . Về cách đi qua Anh vẫn có người hướng dẫn đi an toàn tới nơi . Qua tới Anh có ngay bộ phận lao động đưa đón, bảo đảm việc làm trong vòng 2 ngày, chậm lắm là 3 ngày . Nếu trả trọn từ Việt nam 15 000 hay 20 000 us$ thì trong vòng 15 ngày tới nơi an toàn .
Trên thực tế, tại rừng Tétéghem, trong số những người đang ở đây, trong lúc này, có người đã chi trả trên giá của hợp đồng ký tại Việt nam .
Người đi theo chương trình lao động ở Anh, khi tới Tàu phải khai sụt tuổi ít nhứt 12 tuổi để cho phù hợp với tuổi lao động . Khi qua tới Nga, người đi lao động thấy mình không có một thứ giấy tờ gì trong người hết cả . Bổng chốc, họ trở thành người vô gia cư, vô tổ quốc .
Vài trường hợp cụ thể
Một thanh niên đến từ cuối năm rồi cho niết anh đã chi trả cho tổ chức dẫn anh đi hết 17 000 $US . Anh đi đường bộ 1 tháng, nằm rừng 2 tháng, chuyển hướng đi 3 lần . Tại điểm hẹn, anh bị chuyển lán 2 lần . Lán 1 thuộc rừng Tétéghem, lán 3 thuộc rừng Grande Synthe . Mỗi lần chuyển lán đều phải trả tiền . Việc chuyển lán do người của Tổ chức quyết định . Anh còn đang ở trong rừng, chưa biết ngày nào được đi qua Anh và được làm việc . Tiền lương sẽ được bao nhiêu . Nhưng anh vừa nhận được tin từ bên nhà, gia đình anh đã trả cho Ngân Hàng Chánh sách Xóa đói giảm nghèo hết 30 000 $US .
Anh cho biết vài người khác, tài sản thế chấp ngân hàng nay đã bị ngân hàng phát mãi vì không trả được tiền lời!!!
Một cánh rừng chia ra làm nhiều lán . Như rừng Grande Synthe có 5 lán . Mỗi lán có chừng 30 người do một trưởng lán trông coi . Mà trưởng lán không ai khác hơn là công an đặc trách kinh tế ở nước ngoài từ Việt nam qua công tác . Công an cũng đi theo người xuất khẩu lao động phát xuất từ Việt nam, theo đường bộ hoặc theo đường hàng không . Nhưng chỉ đi một chặng đường trên lộ trình dài vì hết một chặng có một người khác thay thế.
Ở lán một thời gian được biết việc làm ở bên nước Anh là đi trồng « cỏ », tức trồng cần sa . Nghe nói ở Anh, những người lao động Việt nam không phải tất cả được sống tập trung, gần nhau . Có người làm việc cách Luân đôn 80 km, trong một cái nhà mênh mông biệt lập ở xa thành phố. Muốn trốn đi cũng không biết trốn cách nào thoát được . Thân phận của họ không khác gì bị nhốt trong một cái chuồng suốt thời gian làm việc . Ở trong nhà nóng trên 30°C . Ra bên ngoài lạnh dưới O°C . Nhiều người lớn tuổi, sức yếu vì phải làm việc ngày 12 giờ, ăn uống thiếu thốn do phải tiện tặn vì lương chỉ có 350 bảng Anh (sterling), chớ không phải 5000 $US như nhân viện ngân hàng nói lúc tuyên truyền kêu gọi xuất khẩu lao động . Có người cuối tháng để dành được 50 bảng Anh . Có người không còn một đồng nào hết nếu chẳng may ngã bịnh trong tháng .
Cuối tháng, một người việt nam tới lấy cần sa tươi . Một người Tàu tới phát lương bằng tiền mặt . Công nhân không được nói chuyện với người không phải cùng ở và làm việc tại chổ .
Có người liên lạc được với gia đình ở Việt nam cho biết sự thật về công việc làm, đời sống ở Anh và lương bổng của họ . Mọi người chỉ còn biết đau lòng vì chắc chắn tài sản thế chấp ngân hàng thuộc Chánh sách đảng và Nhà nước « Xóa đói giảm nghèo » và « Đề án hổ trợ các Huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động » sẽ bị phát mãi nay mai .
Theo những người Việt nam đang trồng cần sa tại Anh cho biết thì ở đây có ít nhứt 500 địa điểm trồng cần sa rất kín đáo và thường di chuyển . Chế biến cần sa thành món hàng cho thị trường do người Việt nam đảm trách ở 150 cơ sở cũng kín đáo . Việc đóng gói, bao bì do công an Việt nam làm . Phân phối tiêu thụ do người Tàu . Người Việt nam làm việc ở đây không có ai biết được đường dây tiêu thụ . Có điều lạ là cần sa xuất phát từ đây nhưng trên nước Anh, người ta không thấy lưu hành .
Trước đây có người Việt nam làm giàu nhờ trồng cần sa . Nhưng chỉ thời gian sau, những người làm ăn độc lập này bị chết bất đắc kỳ tử . Thị trường này nằm trọn trong tay người Tàu . Đảng và Nhà nước Hà nội gởi người qua hợp tác hữu nghị và bền vững với người anh em cùng chủ nghĩa xã hội với nhau .
Trên báo Sài gòn Tiếp Thị và Tuổi Trẻ trong nước có loan tin về đời sống và đồng lương của những người lao động việt nam theo Chánh sách Xuất khẩu lao động của các Huyện nghèo, nhưng không nói rỏ chi tiết nên việc cảnh báo đồng bào chưa đủ hiệu lực . Vẫn còn người cầm thế nhà đất để đi ra nước ngoài làm việc kiếm tiền nuôi gia đình hơn ở lại cùng chung số phận nghèo đói với nhau . Họ không biết giấc mơ đổi đời chỉ là cơn ác mộng đến với họ giữa ban ngày .
Những người về Việt nam nên nói ra với bạn bè, bà con sự thật về những người lao động ở nước ngoài để kịp ngăn ngừa sự tán gia bại sản của đồng bào nghèo ngay từ gốc . Hơn nữa, khi đã làm hợp đồng đi lao động nước ngoài, mà qua Anh trồng cần sa, như những người này, thì sẽ khó lòng về được quê hương vì trước sau gì họ cũng bị phát giác và bị bắt giam tù chưa kể là đảng và Nhà nước VN sẽ không bao giờ chấp nhận cho những người lao động nay bị xem là bất hợp pháp như họ hồi hương.
Xa nhà, ngày Tết sắp tới . Một thanh niên nhớ nhà, nhớ vợ con :
“ … Tết đến rồi em ơi, anh nhớ lắm .
Mắt anh vọng về thèm khát của quê hương .
Anh muốn làm Tôn Ngộ Không hóa núi sông
Biến một phép về nơi xứ mẹ
Nhưng ảo tưởng bao giờ làm được thế
Nên anh đành chấp nhận phải xa quê …”
Một người khác than qua nước mắt :
“…Muốn quay về nhưng cách trở núi non,
Đường xa lắm em ơi, xa ngàn dặm …”
Nguyễn Thị Cỏ May
