Đảng CSVN đang nắm quyền cai trị không nhớ về một năm tốt đẹp. Kinh tế gặp khó khăn; giới lãnh đạo độc tài chia rẽ; các phe chống nhau muốn kích động những tiếng nói phản kháng để làm lợi cho phe mình, nhưng đã tạo ra một làn sóng chống đối trên mạng ngày càng khó kiềm chế.
Trong năm vừa qua, những mạng cá nhân chuyên về những điều xấu xa trong nội bộ của nhóm lãnh đạo đã ồ ạt tấn công vào giới thân cận với Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng. Mạng Quan Làm Báo (quan chức nhà nước làm báo), xuất hiện vào mùa xuân vừa qua, đã phổ biến những cáo buộc không có bằng chứng xác đáng về sự quan hệ mơ hồ giữa những cơ sở kinh doanh lớn và những thành viên trong gia đình của Ông Thủ Tướng. Thí dụ mạng Quan Làm Báo đưa ra luận điệu rằng Bà Nguyễn Thanh Phượng, 34 tuổi, con gái của Thủ Tướng, một giám đốc đầu tư với một văn bằng đại học ở Thụy Sĩ, đã dự thầu để lấy hợp đồng với ông trùm tư bản tai tiếng Nguyễn Đức Kiên. Ông này bị bắt giam về tội tham nhũng vào tháng 8. Bà Phượng kịch liệt phủ nhận mọi sai trái. Những cuộc tấn công độc địa đến nỗi Ông Tường Vũ, một phó giáo sư chính trị học tại University of Oregon, đưa ra ý kiến rằng một phe hoặc nhóm lợi ích nào đó đã tung ra những cuộc tấn công này để loại Ông Thủ Tướng.
Vào tháng 9, bị Quan Làm Báo quẫy nhiễu đã quá nhiều, Văn phòng của Ông Thủ Tướng ký công văn Hành Chánh số 7169, ra chỉ thị cho các viên chức đè bẹp những bài báo của những mạng cá nhân như Quan Làm Báo và nghịch lý là không được đọc những bài báo này. Một tháng sau, Quan Làm Báo trở nên yên lặng, nhưng phong cách trơ tráo của mạng Quan Làm Báo đã khuyến khích những nhà báo thiết lập những mạng vô danh khác để phổ biến những chuyện mà họ không thể tường thuật trên các phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát. GS Vũ nói rằng “Những phe chống nhau trong Đảng đã thử dùng mạng để chống lại những phe khác. Nhưng không gian mạng đã vượt ra khỏi sự kiểm soát của nhà nước.”
Theo Ông Carlyle A. Thayer, giáo sư danh dự về chính trị học tại trường đại học New South Wales, Canberra và là một nhà theo rõi Việt Nam lâu năm, những trang mạng mới đã làm cả nhà lên cơn sốt và mọi người đều đọc. Dân Làm Báo là một trong những mạng được ưa chuộng nhất. Theo một lá thư ngỏ của nhóm chủ bút vô danh, số trang báo được đọc tăng vọt lên nửa triệu vào 12-9 – ngày văn phòng của Ông Thủ Tướng ký công văn chống các trang mạng. Lá thư nói tiếp rằng “Những người đóng góp bài vở của chúng tôi không những gồm những người thâu thập tin tức độc lập mà còn có những phóng viên thuộc cơ quan truyền thông dòng chính và những người đưa tin trong guồng máy nhà nước. Dân Làm Báo, cùng với những mạng tương tự như Cầu Nhật Tân và Xuân Diện Hán Nôm phổ biến những tin về những phiên tòa xử những người bất đồng chính kiến, cưỡng bức đổi chỗ ở, tình trạng lãng phí và hối lộ của các viên chức nhà nước, thị trường bất động sản khó khăn, và vấn đề tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc.
Thế giới truyền thông xã hội cũng đang trở thành diễn đàn của những người bất đồng chính kiến. Facebook đang phát triển tại Việt Nam, một quốc gia trong vùng Đông Nam Á. Theo những nhà phân tách của Socialbakers, gần một triệu người Việt tham gia hệ thống Facebook mỗi tháng trong hơn một nửa năm vừa qua, làm cho Việt Nam trở thành một nước có số người sử dụng gia tăng cao nhất trên thế giới. Trong hơn một năm qua, tổng số người sử dụng Facebook, phần lớn là những người trẻ, sống ở thành thị, và có học thức, tăng gấp đôi đến 10 triệu – một phần chín của dân số – khiến cho một vài nhà báo trực tính nhất chuyễn từ mạng cá nhân qua Facebook. Một trong những người này là Trương Huy San, được biết đến nhiều hơn với bút hiệu Huy Đức, hiện nay đang là một nghiên cứu sinh Nieman tại Đại Học Harvard. Ông có 5,000 bạn và 13,000 người theo ông trên Facebook, nơi ông thường xuyên phổ biến những bài phê bình về những cuộc xung đột mới nhất giữa Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng và Chủ Tịch Nước Trương Tấn Sang. Ông Huy Đức nói “Những người như tôi sẽ không phải quay trở lại những phương tiện truyền thông của nhà nước miễn là chúng tôi có thể thảo luận trực tuyến.”
Thành quả kinh tế nghèo nàn đã làm gia tăng sự bất mãn trong xã hội. Chỉ số nhận thức tham nhũng (corruption perception index) của Việt Nam theo Transparency International đã tụt từ hạng 112 vào năm 2011 xuống 123 vào năm nay. Những vụ tham nhũng nổi tiếng bao trùm tin tức suốt năm và cũng xuất hiện trong văn hóa phổ thông. Phim truyện truyền hình Đàn Trời mô tả đời sống của một bí thư tỉnh ủy, một doanh gia và một giám đốc đài truyền hình tham nhũng. Họ hối lộ để lên được vị trí cao hơn và giầu có hơn – một chuyện giả tưởng nhưng có vẻ quá thật đối với nhiều người Việt Nam. Vào tháng 4, Ông Phạm Thanh Bình, giám đốc điều hành của công ty nhà nước Vinashin, bị kết án 20 năm tù vì làm cho một công ty đóng tầu lớn nhất nước gần bị phá sản. Vào tháng 8, Ông Nguyễn Đức Kiên, một ông trùm tư bản về ngành ngân hàng và bóng đá bị bắt vì tội “kinh doanh bất hợp pháp.” Vài tuần lễ sau, cảnh sát tại nước láng giềng Campuchia bắt Ông Dương Chí Dũng, chủ tịch một công ty hải vận lớn nhất Việt Nam Vinalines, trong khi ông ta đang trốn chạy sau khi công ty không thanh toán được món nợ trên 2 tỉ Mỹ kim theo những bài tường thuật báo chí của nhà nước.
Trong khi đó, Thủ Tướng Dũng hiện đang chứng kiến một giai đoạn lạm phát cao, với giá tiêu thụ trung bình hàng tháng tăng 9.4% trong năm nay so với năm ngoái theo những con số chính thức. Chiến lược kinh tế của chính phủ, dựa nặng nề vào cách phát triển những doanh nghiệp nhà nước lớn, xem ra suy yếu. Vào ngày 24-12, Tổng Cục Thống Kê báo cáo mức tăng trưởng kinh tế thấp nhất trong 13 năm – thấp nhất trong những nước Đông Nam Á. Cam kết đầu tư ngoại quốc giảm 14% trong năm. Moody hạ thấp giá trị trái phiếu của chính phủ (nêu lý do “mức độ bất ổn vĩ mô cao,”) và chỉ số chứng khoán tiêu biểu VN là một chỉ số chứng khoán tồi tệ nhất Á châu trong năm vừa qua.
Mọi người cần biết rõ rằng trong khi những tai họa của Việt Nam cung cấp dồi dào những tài liệu cho những tiếng nói bất đồng chính kiến, nhưng những người bất đồng chính kiến chưa có được tự do. Vào ngày 20-11, tòa y án sáu năm tù dành cho Ông Đinh Đặng Định một cựu chiến binh trở thành người viết mạng và một người tranh đấu cho dân chủ nổi tiếng. Quyết định này xẩy ra hai tháng sau khi ba người đứng đầu đại diện Câu Lạc Bộ Nhà Báo Tự Do bị kết tội “tuyên truyền chống nhà nước.” Người được biết đến nhiều nhất là blogger Nguyễn Văn Hải, còn có tên là Điếu Cầy, bị kết án 12 năm tù và năm năm quản thúc tại gia. Môt blogger khác Cô Tạ Phong Tần bị kết án 10 năm tù và năm năm quản thúc tại nhà. Bà mẹ của Cô Tần tự thiêu vào tháng 7 để phản đối việc bắt bớ con gái của bà.
Bất kể những thất bại này, văn hóa chống đối vẫn đang phát triển. Hiện nay, những cuộc biểu tình mang tính chất dân tộc chủ nghĩa chống những cuộc đầu tư của Trung Quốc vào Việt Nam và những vụ xâm phạm chủ quyền của Việt Nam tại Biển Hoa Nam nhiều hơn là những cuộc biểu tình chống tham nhũng hoặc tranh đấu cho dân chủ. Nhưng khuynh hướng hiện nay là những người trẻ theo chủ nghĩa dân tộc thiết lập những mặt trận thống nhất chung với những nhóm bất đồng chính kiến khác, bao gồm những người tranh đấu cho dân chủ. GS Vũ nói “Ông có thể thấy những nối kết này trở nên mạnh hơn. Bây giờ, họ bắt đầu liên kết với những nông dân bị mất đất, họ bắt đầu nối kết với những người theo Thiên Chúa Giáo chống lại chính trị tôn giáo của nhà nước.” Trong khi nhiều người vẫn tin rằng những trang mạng chống chính phủ được khoan dung vì sự hiện hữu của những trang mạng này làm lợi cho một vài phe nhóm trong Đảng Cộng Sản, một cách an toàn, người ta có thể nói rằng sự liên kết chặt chẽ giữa những nhóm chống đối không bao giờ là chủ ý của bất cứ thành viên nào của Đảng Cộng Sản – và điều này sẽ làm cho năm 2013 sẽ là một năm khó khăn hơn 2012 đối với chính phủ Việt Nam.
Mạng Thông Tin Trở Thành Chiến Trường Của Các Phe Lãnh Đạo CSVN
Vietnam’s Blogosphere: The Battleground for Rival Factions of the Ruling Communists
Patrick Boehler, Time
27-12-2012
Người dịch: Nguyễn Quốc Khải
