Cách đây 8 năm đảng Dân Chủ đã bị khủng hoảng do tranh cử sơ bộ giữa hai ứng cử viên Obama và Hillary Clinton rất gay go bắt đầu từ tháng một cho tới đầu tháng 6-2008 thì kết thúc, ngày 3 tháng 6 ông Obama hội đủ 2110 phiếu bầu cử tri đoàn để được đảng đề cử làm đại diện. Trong 4 ngày Ðại hội đảng Dân chủ (25/8 -29/8) tổ chức tại Denver Colarado, bà Hilary cũng được ghi vào danh sách đề cử nhưng cuối cùng Obama đã đươc đảng Dân chủ chính thức đưa lên làm đại diện trong cuộc tranh cử Tổng thống năm ấy. Cuộc tranh cử sơ bộ Dân Chủ thật là gay cấn, tạo nhiều bất ngờ và chia rẽ giữa những người ủng hộ. Hai bên tranh giành nhau từng tấc đất trong suốt nửa năm trời, kết quả Hillary hơn Obama chút đỉnh về phiếu phổ thông nhưng thua Obama, người được đảng ủng hộ.
Trước tháng 1 – 2008 ông Obama là một người da đen, vô danh nghèo nay thắng vẻ vang bà Hillary nổi tiếng, khá giả, người đã có nhiều năm kinh nghiệm chính trường khiến mọi người rất ngạc nhiên.
Sự thực Dân chủ đã yểm trợ, giúp Obama hết mình, các chức sắc thế lực, tiếng tăm DC như thượng nghị sĩ Kennedy, John Kerry…. đã lên tiếng ủng hộ Obama, các siêu đại biểu DC cũng ủng hộ Obama. Người ta cho rằng DC yểm trợ cho Obama vì không muốn gia đình Clinton trở lại tòa Bạch Ốc, họ chỉ nghĩ tới quyền lợi của gia đình. Hillary, vay nợ 18 triệu vì thiếu tiền khi tranh cử vào lúc cuối.
Thái độ bất công của Dân Chủ đã khiến cho những người ủng hộ Hillary vô cùng bất mãn cho rằng đảng đã không vô tư công bằng, con yêu con ghét, gạt bà này ra để đưa Obama lên, mất tinh thần dân chủ tự do. Tổng cộng có khoảng 18 triệu cử tri bất mãn họ phản đối dữ dội và tuyên bố sẽ dồn phiếu cho Cộng Hoà. Dân Chủ và Obama đã vận động với Hillary để nhờ bà trấn an những người bất mãn, đổi lại ông sẽ trả cho bà số nợ 18 triệu nhờ đó mà Dân Chủ mới thoát cơn chia rẽ nội bộ có lợi cho Cộng Hoà.
Cuộc khủng hoảng của Dân Chủ như trên tương đối chưa nặng nề như Cộng Hòa năm 2016, đúng 8 năm sau
Năm nay số ứng cử viên Cộng Hòa tham gia bầu cử sơ bộ cử rất đông, mới đầu là 16 người sau rụng dần chỉ còn khoảng 6, 7 người. Sở dĩ họ ra đông có lẽ nghĩ thời cơ đã tới, Hành pháp Dân Chủ đã làm hai nhiệm kỳ, đối ngoại rất yếu, nước Mỹ đi sai đường, nợ công quá cao (19 ngàn tỷ), người ta lo sợ Trung Cộng sẽ qua mặt Mỹ …
Người dẫn đầu là tỷ phú Donald Trump, mới đầu nhờ một số lời tuyên bố cực đoan về di dân lậu cũng như người Hồi giáo, ông Trump được nhiều người ủng hộ. Chẳng bao lâu nhà tỷ phú lên mạnh như diều gặp gió và có khả năng sẽ được đề cử làm đại diện Cộng Hòa khiên đảng lo sợ. Họ cho rằng nếu ông ta đắc cử có thể sẽ khiến đảng sau này mất nhiều phiếucủa người gốc châu Mỹ La tinh vì ông miệt thị di dân lậu, tuyên bố sẽ trục xuât 11 triệu người bất hợp pháp về Mễ. Ngoài ra ông tự ứng tiền tranh cử nên giữ được độc lập sau này sẽ khó làm việc, đảng có thể sẽ khó gây ảnh hưởng với Trump, đã thế ông lại có ba đời vợ, bà vợ hiện tại đã từng là người mẫu khó có thể là Đệ nhất phu nhân.
Trước hết đảng Cộng Hòa ủng hộ ông Jeb Bush, cựu Thống đốc tiểu bang Florida, nhiều kinh nghiệm chính trường, thuộc dòng họ danh giá, thế lực. Tổng cộng Jeb Bush đã gây được một số tiền quỹ rất lớn: 158 triệu, ông có nhiều điều kiện thành công, được đảng và các Mạnh Thường Quân ủng hộ. Khoảng tháng 8, tháng 9-2015 Jeb Bush được 12% ủng hộ, Trump chưa hơn Bush mấy, Jeb Bush từ từ yếu dần trong khi Trump lên mạnh.
Tháng 10-2015 Trump dẫn đầu trên 20%, thứ nhì là Bác sỉ da đen Ben Caron 17% , ông này chỉ lên một thời gian rồi tụt dốc từ ngày 8-11 trong khi Trump vẫn lên mạnh. Ông ta lên nhờ người dân bất mãn với Chính phủ liên bang, với giới chính trị gia chuyên nghiệp, họ muốn bầu cho một người ngoài luồng (outsider) như Trump lên làm Tổng thống.
Sang tháng 2-2016 đảng Dân Chủ và Cộng Hòa đã tổ chức bầu sơ bộ tại 4 tiểu bang: Iowa, New Hamshire, South Carolina và Nevada
Tại Iowa ngày 2-2-2016, Cộng Hòa, Cruz 27.6%, Trump 24.3%, Rubio 23.1%, Carson 9%.. Jeb Bush 2.8%. Mặc dù thăm dò Trump lên cao vừa đánh trận đầu ông đã thua Ted Cruz (TNS, Texas) 3 điểm, tuy vậy ông vẫn vững tinh thần và đánh thắng dòn dã 3 trận liên tiếp tại
New Hampshire ngày 9-2, phía Cộng Hòa,Trump 35.3%, Kasich 15.8%, Cruz 11.7%, Bush 11%, Rubio 10%
South Carolina ngày 20-2, Cộng Hòa, Trump 32.5%, Rubio 22.5%, Cruz 22.3%, Bush 7.8%…
Bầu cử Nevada ngày 23-2, Cộng Hòa, Trump 45.9%, Rubio 23.9%, Cruz 21.4%
Cộng Hòa ủng hộ Jeb Bush nhưng ông này không lên nổi có thể do ông không có tài tranh cử, hoặc người dân không muốn dòng họ Bush làm Tổng thống thêm lần thứ ba. Sau ngày 20-2, Jeb Bush tuyên bố rút lui vui vẻ vì biết cử tri đã không còn ủng hộ mình. Hai ứng cử viên dẫn đầu Donald Trump và Ted Cruz không được Cộng Hòa ủng hộ, đảng không chấp nhận Trump như đã nói trên và không thích Cruz vì ông này bảo thủ, bị Thượng viện mất cảm tình…Cộng Hòa không ủng hộ hai người dẫn đầu mà yểm trợ cho những người hạng nhì hạng ba như Jeb Bush, Rubio, thật rắc rối cuộc đời.
Năm nay 2016 hai đảng tổ chức bầu sơ bộ Siêu thứ ba (supertuesday) trên 13 tiểu bang vào ngày 1-3-2016, trong số 13 tiểu bang này có một số cả hai cùng tổ chức, có một số đảng này có, đảng kia không, hai đảng chỉ tổ chức mỗi đảng 11 tiểu bang kết quả:
Trump thắng 7 tiểu bang: Alabama 43%, Arkansas 33%, Georgia 39%, Massachusettes 49%, Tennessee 39%, Vermont 35%, Virginia 35%
Cruz thắng 3 tiểu bang: Texas 44%, Oklahoma 34%, Alaska 36%
Rubio thắng Minnesotas 36%
Thứ ba tuần sau Cộng Hòa ngày 8-3 Cộng Hòa tổ chức bầu sơ bộ tại 4 tiểu bang Hawaii, Idaho, Michigan, Mississippi.
Trump thắng Hawaii 43%, Michigan 37%, Mississippi 47% tổng cộng nay được 460 phiếu cử tri đoàn
Cộng Hòa: Trump được 460 phiếu đại biểu, Cruz 370, Rubio 160, CH cần có 1,237 phiếu để được đề cử
Tuần sau tổ chức bầu sơ bộ tại 5 tiểu bang lớn vào ngày thứ ba 15-3 tại Ohio có 66 đại biểu, Illinois 69 đb, Florida 99 đb, North Carolina 72 đb, Missouri 52 đb. Donald Trump bị các đảng viên Cộng Hòa chống mạnh, từ ngày 3-3 ông Mitt Romney vận động đảng không đề cử Trump, lên án là tên giả dối, lừa gạt, xạo… trong khi đó 60 đảng viên kỳ cựu CH gồm những người đã từng giữ chức vụ Lập pháp hoặc Thống đốc kiến ghị Đảng ngăn chận Trump. Mấy ngày sau người ta tìm ra cách để loại bỏ Trump, đề nghị Paul Ryan ra ứng cử nhưng ông này chưa sốt sắng, Mitt Romney đề nghị ngăn cản Trump nhưng ông cũng không sốt sắng ra.
Cuộc bầu sơ bộ ngày 15-3 rất quan trọng ví như một trận đánh mang tính chiến lược có khả năng thay đổi khúc quành cuộc chiến. Tại năm tiểu bang này quan trọng nhất là Ohio và Florida vì là winner-take-all basic, ai thắng sẽ lấy hết số phiếu của nó. Qua thăm dò tại Ohio (66 phiếu) Trump hơn Kasich (Thống đốc Ohio) vài điểm, nhưng sau đó Cộng Hòa nỗ lực giúp Kasich thắng Trump tại đây để ngăn chận ông ta, đảng cũng triệt để giúp Thượng nghị sĩ Rubio tại Florida để ông dành thắng lợi ngăn chận Trump. Florida vô cùng quan trọng vì nó có tới 99 phiếu cử tri đoàn, Cộng Hòa nhất quyết không để Florida và Ohio lọt vào tay Donald Trump, nếu ông thắng hai tiểu bang này thì con đường tới đề cử của Trump coi như chắc chắn.
Qua thăm dò tại Florida, Trump được 44% vượt xa Rubio khoảng 20 điểm, ông ta cầm chắc chiến thắng trong tay, trước ngày lâm trận, Trump kêu gọi Rubio nên đầu hàng vì không còn gì để hy vọng. Rubio bác bỏ đề nghị của Trump tuyên bố quyết chiến đấu tới cùng. Tại Ohio, quê nhà của Kasich, nhờ đảng tận tình giúp đỡ, Kasich đã hơn Trump khoảng 6 điểm qua thăm dò, rất hy vọng cản bước tiến của Trump. Người ta nỗ lực làm cho Trump không đủ phiếu (1,237) để được đảng đề cử làm đại diện
Kết quả ngày 15-3 của Cộng Hòa như sau: Trump thắng tại Florida 46%, Illinois 39%, Missouri 40.8%, North Carolina 40%, thua Kasich tại Ohio: Trump 36%, Kasich 47%.
Nay Tổng cộng Trump được 673, Cruz về nhì 410, Rubio 169, Kasich 143.
Trước ngày15-3 Trump hơn Cruz 90 điểm nay hơn Cruz 263, khoảng cách xa hơn, Rubio bại trận bỏ cuộc, Kasich tuy thắng Ohio nhưng cầm đèn đỏ trong số 4 người.
Rubio, Thượng nghị sĩ trẻ tuổi Florida hôm sau tuyên bố rút lui trước mặt đám đông những người ủng hộ viên, ông ta thảm bại ngay tại quê nhà. Rubio buồn rầu nghẹn ngào nói trong nước mắt “Tôi hãnh diện đã đi con đường của tôi, người ta gây hận thù để được ủng hộ …”. Nhiều người trong đám đông khóc vì uất hận, cũng có thể vì tiếc của, tổng cộng đảng và các vị Mạnh Thường Quân đã chi ra 200 triệu để giúp Rubio, nhưng ông ta không ngăn chận được nhà tỷ phú. Đây là thất bại đáng kể của Cộng Hòa khi để mất một số lớn phiếu cử tri đoàn tại Florida (99) lọt vào tay Trump.
Trận chiến nào cũng có kẻ thắng người thua, kẻ vinh người nhục. Donald Trump chia xẻ đôi lời an ủi, ông nói Rubio còn trẻ tương lai của anh còn dài. Đây cũng là một bài học cho Rubio để xét lại đường lối của mình, qua các cuộc tranh luận, ông tỏ ra rất hung hãn công kích nhà tỷ phú. Thậm chí ngày 25-2 tại Houston Rubio đã dùng những lời tục tĩu để đánh địch thủ không tiện nhắc lại ở đây. Rubio tự hại mình bằng thái độ hung hăng, ngựa non háu đá trước đối thủ, một tay cáo già như Donald Trump.
Cũng trẻ tuối như Rubio nhưng Ted Cruz điềm đạm, chững chạc hơn Rubio, đã thắng Trump tại sân nhà Texas ngày Spertuesday 1-3. Trong số ba người chiến đấu tại quê nhà John Kasich giữ vững vị trí tại Ohio, Cruz giữ được bờ cõi Texas, chỉ một mình Rubio không giữ được Florida. Mấy ngày sau khi rút lui, Rubio nói ông giã từ tranh cử, sẽ không đứng vai Phó tổng thống cho bất cứ ai, nhưng sự thực thì cũng chẳng có ai mời Rubio đứng phó vì điểm ông thấp.
Kasich giữ vững bờ cõi tại Ohio phần vì làm Thống đốc ở đây 2 năm được dân thương, phần nhờ Cộng Hòa giúp đỡ nên đã thắng Trump với tỷ lệ khá cao 11 điểm. Cho dù Kasich đánh thắng một trận lớn (battle) nhưng ông thua cuộc chiến (war) vì điểm của ông quá thấp. Ngay như Rubio đứng thứ ba sau Cruz và Trump với số phiếu 169 còn rút lui, hiện Kasich chỉ được 143 nhưng ông hy vọng Trump sẽ bị loại vì không đạt số phiếu 1,237 và mình để được Cộng Hòa đề cử.
Đảng mở chiến dịch ngăn chận Donald Trump trong ngày 15-3 vừa qua đã không đạt kết quả mong muốn, mặc dù Kasich giữ được 66 phiếu khỏi lọt vào tay Trump nhưng ông ta vẫn thắng lớn tại Florida và được ba tiểu bang còn lại, đã tăng số phiếu lên 673 so với 460 tuần trước. Cộng Hòa phá không cho Trump thắng cử dù là bằng đường lối hợp pháp cho thấy đảng đã can thiệp vào bầu cử và làm giảm tinh thần dân chủ tự do. Lá phiếu của cử tri cần được giữ tinh thần tự phát.
Trên trang The New York Times ngáày 16-3, mục Election guide, có bài How Trump Could Win (1), họ nói Rubio rút lui khỏi cuộc đua đã mở đường cho Trump tiến tới chỗ đoạt được 1,237 phiếu đai biểu. Con đường của Donald Trump tới chỗ kiếm đủ phiếu (1,237) để được đảng đề cử thì chưa rõ, nhưng ông ta vẫn mạnh lắm (… but he is in a strong position.) . Họ nói “Nếu ông Trump giữ được mức độ ủng hộ như hiện nay và phải thắng những tiểu bang lớn như Arizona, New York, California thì chắc chắn sẽ được đề cử” (2). Nay Trump đã thắng tại Arizona ngày 22-3 (58 phiếu), New York (95 phiếu) sẽ bầu 19-4, theo thăm dò Trump tỷ lệ cao tại đây, California (172 phiếu) sẽ bầu 7-6, Trump đứng đầu tại đây theo thăm dò.
Nay theo thăm dò ngày 17-3 Trump vẫn được ủng hộ với tỷ lệ 36%, Cruz về nhì 27%
Chuyện éo le ngang trái là hai người về nhất và nhì, lại không được đảng Cộng Hòa ủng hộ, người thứ nhất Trump thì phát ngôn bạt mạng, bị chống đối, có ba đời vợ… người thứ hai Ted Cruz thì bảo thủ cực đoan. Ngày 17-3 Thượng viện Mỹ tỏ ra không ưa Cruz vì ông ta chỉ trích các Thượng nghị sĩ để tự đề cao nên họ tọa sơn quan hổ đấu, chỉ đứng coi Cruz đấu với Trump mà không ủng hộ
Đảng không chọn những người dẫn đầu nhưng lại ủng hộ những ứng cử viên ít phiếu đứng hạng ba hạng tư như Jeb Bush, Rubio và bây giờ John Kasich. Cộng Hòa mất toi vài trăm triệu để giúp Jeb Bush và Rubio trong những tháng vừa qua nhưng đã thảm bại, cử tri không chịu bỏ phiếu cho những người đảng chọn. Ngày 5-3 họ định đưa Paul Ryan, Chủ tịch Hạ viện ra ứng cử để loại bỏ Trump nhưng cả Paul Ryan và Mitt Romney đều không muốn ra tranh cử
Nay Cộng Hòa dự trù trường hợp Donald Trump không đủ 1,237 phiếu sẽ tổ chức đại hội đảng bỏ phiếu chọn người đại diện, coi như xóa bài làm lại (3). Người ta tìm cách làm cho Trump thiếu điểm để đưa người khác lên, trước mắt là các ông Kasich, Paul Ryan, và Mitt Romney. Nhưng Kasich điểm rất thấp, không được cử tri ủng hộ, còn Paul Ryan và Mitt Romney đã thất cử năm 2012, chẳng lẽ lại đưa hai ông bại tướng ra trận thêm một lần nữa.
Có người nói trong trường hợp phải đề cử Trump làm đại diện đảng, Cộng Hòa chẳng thà làm cho bà Hillary thắng cử để loại ông ta vì nếu nếu làm Tổng thống ông sẽ di hại cho đảng về sau. Tôi nghĩ đây là một phương án tự sát, chỉ khi cùng đường mạt lộ người ta mới cần tới.
Donald Trump ra ứng cử Tổng thống đã đã gây phân hóa, chia rẽ nội bộ đảng Cộng Hòa, ông Rick Scott Thống đốc Florida (CH) tuần rồi đã cùng với TNS Jeff Sessions của Alabama kêu gọi mọi người trong đảng đoàn kết ủng hộ Trump.
Thứ ba 22-3, Trump thắng lớn tại Arizona 47%, một tiểu bang Winner-take-all, ông được thêm 58 phiều, nay Trump được 739 phiếu. Cruz thắng Utah 69%, trên 50% nên lấy được hết được 40 phiếu, hiện Cruz được 465 phiếu. Trump đã được hơn một nửa số phiếu cần thiết, chỉ còn thiếu 501 phiếu. Thăm dò cùng ngày (tổng hợp) cho biết tỷ lệ ủng hộ của Trump nay lên 43%, Cruz 30%, Kasich 19%
Theo thăm dò Hillary Clinton hơn Trump nhưng thua Cruz và Kasich khoảng 5, 6 điểm (4), trong bầu sơ bộ thì Trump lại vượt xa Cruz và Kasich. Jeb Bush kêu gọi Cộng Hòa ủng hộ Cruz để đánh bại Trump vì nếu ông này làm đại diện đảng sẽ không thắng được bà Hillary. Trên thực tế rất khó mà giúp Cruz hoặc Kasich thắng được Trump vì khoảng cách nay đã quá xa, thât là rắc rối cuộc đời.
Một số nhà bình luận Mỹ tiên đoán Cộng Hòa khó thắng Dân Chủ. Trong trường hợp Donald Trump được đề cử thì những người Cộng Hòa chống đối ông sẽ bầu cho bên kia. Ngược lại nếu Trump không được đề cử cũng có thể sẩy ra trường hợp tương tự, những người ủng hộ Trump sẽ không bầu cho Cộng Hòa. Ngoài ra nếu Trump bị Cộng Hòa loại, có thể ông ta sẽ ra ứng cử độc lập như ông ta đã cảnh báo khoảng tháng 2-2016 khi Cộng Hòa ra mặt ủng hộ ứng cử viên khác. Từ tháng 11-2015 ông Trump đã ký giấy cam kết với đại diện Cộng Hòa sẽ không ra ứng cử độc lập nếu không được đề cử nhưng hợp đồng này không cò giá trị pháp lý, mà chỉ là ký kết giữa hai cá nhân.
Một nhà bình luận Mỹ nói tuy Trump thua Hillary theo thăm dò nhưng tình hình sẽ còn thay đổi nhiều trong 230 ngày nữa.
Cộng Hòa tin chắc sẽ giành lại Hành Pháp trong năm tới, nhưng họ không nghĩ rằng trước tình trạng khủng hoảng nội bộ như hiện nay có thể đạt được kết quả mong muốn hay không?
Họ chưa kịp đối đấu với Dân Chủ thì đã diễn ra nội chiến, quân ta đánh với quân mình kịch liệt, đó là cuộc chiến tại đất nhà (war at home), nó sẽ tạo nhiều thuận lợi cho phía bên kia trong những ngày sắp tới.
Trọng Đạt
Cước chú
(1)http://www.nytimes.com/interactive/2016/03/16/upshot/trump-cruz-kasich-republican-delegate-lead.html
Bài của Gregor Aisch, Josh Katz, Josh Keller and Alicia Parlapiano ngày 16-3-2016
(2)If Mr. Trump maintains his current level of support in the remaining races, he would almost certainly secure the nomination
(3)http://www.thestreet.com/story/13497761/1/republicans-brace-for-messy-convention-to-stop-trump.html?puc=yahoo&cm_ven=YAHOO (4)http://www.realclearpolitics.com/epolls/2016/president/us/general_election_trump_vs_clinton-5491.html
