Đó là câu hỏi đang được bàn luận sôi nổi khi chỉ còn hơn 40 ngày nữa là đến bầu cử. Bài viết này không nhằm đưa ra một dự đoán, mà chỉ trình bày tình hình một cách khách quan, căn cứ theo những thăm dò dư luận mới nhất, trên toàn quốc và ở các tiểu bang. Hàng trăm thăm dò dư luận thực hiện với những phương pháp khác nhau, khó có thể giúp rút ra được một kết luận đáng tin cậy. Tuy nhiên, nên chú ý, càng gần đến ngày bầu cử thì thăm dò sẽ gần đúng với thực tế hơn.
Vì thế, đừng nên xem kết quả thăm dò vào một ngày nào đó mà vội vã kết luận rằng ứng cử viên này đang chuyển bại thành thắng hay ứng cử viên kia đang đi dần đến thất bại. Các ứng cử viên cùng ban tranh cử của họ hiểu rõ thực tế phũ phàng ấy của bầu cử dân chủ tự do và không ngừng nỗ lực tranh thắng cho đến giờ chót.
Chúng ta không thể nào biết trong thời gian hơn sáu tuần lễ tranh cử sắp tới, sẽ còn có những chuyển biến ra sao và những điều bất ngờ gì có thể xảy ra. Nhưng chuyển biến được coi như có tầm ảnh hưởng quan trọng là ba cuộc tranh luận giữa bà Hillary Clinton và ông Donald Trump vào các ngày Thứ Hai 26 Tháng Chín, Chủ Nhật 9 Tháng Mười, và Thứ Tư 19 Tháng Mười.
Ngoài ra, tác động với chừng mực nhỏ hơn là từ cuộc tranh luận giữa hai ứng cử viên phó tổng thống Tim Kaine và Mike Pence vào ngày Thứ Ba, 4 Tháng Mười.
Những chuyên gia về bầu cử giải thích rằng cho đến giai đoạn này, hầu hết cử tri đã có sự lựa chọn dứt khoát và sẽ rất ít người thay đổi ý kiến. Bình thường cử tri ghi danh đảng nào sẽ bỏ phiếu cho ứng cử viên đảng đó. Chỉ những cử tri độc lập, không ghi danh đảng nào, còn là ẩn số đáng kể.
Hơn nữa, bây giờ là thời điểm 34 tiểu bang năm nay áp dụng thể thức bầu cử sớm. Cử tri được phép bỏ phiếu vắng mặt, bằng thư, qua Internet, hay đến bỏ phiếu trực tiếp tại địa điểm bầu cử sớm – vì lẽ không thể có mặt trong ngày bầu cử 8 Tháng Mười Một. Cũng có tiểu bang không đòi hỏi phải nêu lý do nào hết. Thời gian bầu cử sớm ở California là 30 ngày, tùy theo quy định của từng quận hạt.
Tổng hợp chín thăm dò toàn quốc mới nhất cho thấy bà Clinton dẫn trước ông Trump khoảng 2%. Nhưng giữa các thăm dò có khác biệt lớn: New York Times 43%-41%, LA Times/USC Tracking 43%-45%, Huffington Post 46%-42%, NBC News/Wall Street Journal 48%-41%. Nếu tính hết bốn ứng cử viên chính: Hillary Clinton, Donald Trump, Gary Johnson, và Jill Stein, theo thăm dò Rasmussen là 39%-44%-8%-2% còn thăm dò NBC News/ES Journal là 43%-37%-9%-3%. Sai số của thăm dò là 3%.
FiveThirtyEight nghiên cứu kết quả từ tất cả các thăm dò đưa ra dự đoán bà Clinton chiếm 46.6%, ông Trump chiếu 44.4% phiếu cử tri toàn quốc.
Trang mạng này ngày Thứ Sáu 23 Tháng Chín dự đoán triển vọng đắc cử của bà Hillary Clinton là 61.6% và của ông Donald Trump là 38.3%. Xác suất do FiveFortyEight đưa ra một tháng trước là 89% so với 10% nghĩa là triển vọng đắc cử của ông Trump đã tăng lên đáng kể từ cuối Tháng Tám. Bà Clinton chỉ phục hồi vị thế trở lại sau khi bị mắc chứng viêm phổi và tiếp đó ông Trump lần đầu tiên phải công khai thú nhận đã dối trá trong vụ tố cáo Tổng Thống Barack Obama không sinh ra tại Mỹ.
FiveThirtyEight (538) là trang mạng đặt trụ sở ở Manhattan, New York, do ông Nate Silver, 38 tuổi, sáng lập năm 2008, chuyên theo dõi phân tích về các cuộc bầu cử Mỹ bằng các phương pháp thống kê và khoa học xã hội. 538 nổi tiếng vì dự đoán hoàn toàn đúng kết quả trên toàn quốc trong kỳ bầu cử năm 2012.
Nhưng như mọi người đều hiểu, yếu tố căn bản để đắc cử tổng thống Mỹ không phải là thắng thăm dò dư luận, hay thắng phiếu cử tri toàn quốc, mà là thắng đa số cử tri đoàn 538 đại cử tri sao cho chiếm được con số tối thiểu là 270.
Trong 50 tiểu bang toàn quốc, mỗi chính đảng được coi như nắm chắc phần thắng ở một số tiểu bang và nhiều triển vọng thắng tại một số tiểu bang khác.
Các tiểu bang như California, New York, Massachusetts, Illinois,… là những tiểu bang Dân Chủ chắc chắn thắng. Ngược lại, Montana, North Dakota và các tiểu bang miền Nam như Texas, Alabama là nơi Cộng Hòa chắc chắn thắng. Pennsylvania thiên về Dân Chủ trong khi Arizona thiên về Cộng Hòa.
Do đó, đến nay số đại cử tri mà bà Clinton có thể chiếm được là 257 gồm 221 chắc chắn và 36 nhiều hy vọng.
Số đại cử tri mà ông Trump có thể có là 191 gồm 164 chắc chắn và 27 nhiều hy vọng.
Nếu như hai ứng cử viên giữ vững được thắng lợi ở các tiểu bang nêu trên, đừng để mất một hay nhiều tiểu bang ấy, thì kết quả cuối cùng ra sao sẽ được quyết định bằng việc chiếm thêm một số tiểu bang được gọi là chiến trường tranh chấp sao cho có đủ con số 270 đại cử tri.
Năm nay tám tiểu bang Ohio, Florida, North Carolina, Colorado, New Hampshire, Iowa, Maine, và Nevada, với tổng cộng 90 đại cử tri, được xem là chiến trường tranh chấp. Lợi thế của bà Clinton là có vẻ chỉ cần thêm một số nhỏ hơn ông Trump trong số 90 đại cử tri này. Tuy nhiên, để đi đến kết quả ấy không phải là dễ, vì năm nay bà Clinton không có được thế mạnh của ông Barack Obama trong hai kỳ bầu cử 2008 và 2012, thắng hầu hết các tiểu bang ấy.
Cho đến bây giờ, các phân tích gia đều nhìn nhận rằng cuộc bầu cử 2016 có nhiều điều bất ngờ không thể tiên liệu. Bà Clinton dường như có khả năng tranh thắng ở những tiểu bang vốn vẫn được coi là thành trì của Cộng Hòa. Ngược lại, ông Trump có vẻ sẽ chiếm số đại cử tri ở những nơi mà Tổng thống Obama thắng trong cả hai cuộc bầu cử trước.
Georgia là tiểu bang miền Nam luôn luôn bỏ phiếu Cộng Hòa kể từ 1984, ngoại trừ một lần cho ông Bill Clinton năm 1992. Năm 2012, ông Mitt Romney hơn ông Barack Obama 8% phiếu. Nhưng năm nay bà Clinton tỏ ra mạnh ở tiểu bang này và nếu chiếm Georgia với 16 đại cử tri thì sẽ là một trở ngại lớn cho ông Trump.
Ông Trump hiện dẫn trước chút ít ở Ohio và có triển vọng thắng Iowa và Nevada. Tổng Thống Obama chiếm cả ba tiểu bang này trong kỳ bầu cử 2012.
Nhiều thăm dò dư luận ít chú ý tới hai ứng cử viên đảng nhỏ Gary Johnson, đảng Tự Do (Libertarian Party), và Jill Stein, đảng Xanh (Green Party). Hai ứng cử viên này có thể chiếm hàng triệu phiếu trên toàn quốc của hai ứng cử viên Cộng Hòa và Dân Chủ. Thăm dò của RealClearPolitics cho biết tỷ lệ cử tri ủng hộ ông ohnson là 8.8% và bà Stein là 2.8%. Tuy nhiên, người ta không tin rằng thực sự những cử tri này sẽ bỏ phiếu cho hai ứng cử viên đó, mà sẽ bỏ phiếu cho bà Clinton hay ông Trump, và đó là thêm một ẩn số có ảnh hưởng quan trọng nữa.
Hà Tường Cát
Người Việt
(tổng hợp)
