“…Không biết dân chúng Hoa Kỳ đã chấp nhận một tổng thống da đen chưa hay họ cho rằng một nhiệm kỳ thí nghiệm là đủ…”
Tháng 11 tới cử tri Hoa Kỳ sẽ đi bỏ phiếu chọn ông Barack Obama hay ông Mitt Romney làm tổng thống Hoa Kỳ nhiệm kỳ 2012-2014. Cùng ngày cử tri cũng bầu lại toàn thể 435 ghế Hạ nghị viện, 33 ghế Thượng nghị sĩ và khoảng 25 Thống đốc các tiểu bang.
Cuộc bầu cử này chịu ảnh hưởng nặng nề của cuộc tranh cử giữa hai nhiệm kỳ tổng thống năm 2010. Năm đó một phong trào Cộng hòa cực hữu gọi là Tea Party đã thắng 60 ghế dân biểu và giúp đảng Cộng hòa kiểm soát lại Hạ nghị viện từ tay đảng Dân chủ làm thay đổi một cách căn bản không khí sinh hoạt nghị trường.
Từ cuối năm 2010 đến nay quốc hội Hoa Kỳ bị tê liệt vì nhóm Tea Party không chấp nhận một sự dung hòa quan điểm nào để giải quyết các vấn nạn quốc gia như làm thế nào để giảm nợ quốc gia, làm thế nào để giải quyết nạn ngân sách thâm thủng, làm thế nào để gỉải quyết chuyện người nhập cư trái phép đang làm ăn sinh sống tại Hoa Kỳ … Đảng Cộng hòa còn muốn đi xa hơn là dùng ưu thế chính trị mới để hủy bỏ Luật Cải tổ Chế độ Bảo hiểm Sức khỏe (Health Reform) ban hành ngày 23/3/2010 (bởi một quốc hội và một tổng thống trong tay đảng Dân chủ) nếu không bằng thủ tục lập pháp thì qua phán quyết của Tối Cao Pháp Viện (như nội vụ đang nằm tại đó chờ phán quyết).
Chỉ còn 6 tháng nữa là đến ngày bầu cử. Và dân chúng Hoa Kỳ không hy vọng gì thấy một sự dung hòa quan điểm nào giữa hai đảng. Đảng nào cũng nắm chặt nguyên tắc của mình. Bên Cộng hòa là giảm thuế, cắt các chương trình hưu bổng (Social Security) và chi tiêu có tính trợ cấp (Medicare, Medicaid, Supplemental Security Income – SSI) dành cho người người cao niên và thành phần yếu kém trong xã hội. Bên Dân chủ thì đồng ý cắt giảm chừng mực các chi tiêu phí phạm (trong đó có Medicare, Medicaid) nhưng cần tăng thuế đánh vào các đại công ty và thành phần lợi tức cao trong xã hội. Đảng Cộng hòa tin rằng dân chúng Hoa Kỳ sẽ tiếp tục ủng hộ quan điểm cực hữu giúp Cộng hòa chiếm lại đa số tại hai viện quốc hội và Bạch ốc. Trái lại đảng Dân chủ tin rằng dân chúng đã chán sự tung hoành của Tea Party và đảng Cộng hòa sẽ không thu đạt được gì hơn.
Trong bế tắc đó, kết quả của cuộc bầu cử tháng 11 tới có thể sẽ giúp điều chỉnh lại cung cách làm việc của quốc hội Hoa Kỳ, nhất là của Hạ nghị viện buộc các dân biểu phải dung hòa quan điểm để giải quyết các vấn nạn của quốc gia.
Nhìn vào toàn diện bức tranh, các nhà quan sát bầu cử Hoa Kỳ tiên đoán rằng đảng Cộng hòa có phần chắc vẫn duy trì được đa số tại Hạ Nghị viện (có thể với một đa số thấp hơn hiện nay 241 – 198). Nhưng tại Thượng nghị viện, đảng Cộng hòa khó chiếm trội thêm 4 ghế nữa để nắm đa số.
Và câu hỏi then chốt là Obama- Romney ai sẽ thắng ai?
Xét thành tích của tổng thống Obama không có lý do gì dân chúng Hoa Kỳ không bầu ông lại một nhiệm kỳ nữa. Tuy ông không làm hết được những gì ông hứa khi tranh cử tổng thống năm 2008, nhưng ông đã làm được khá nhiều. Tổng thống Obama đã rút quân ra khỏi Iraq, và đang rút quân theo kế hoạch ra khỏi Afghanistan. Ông đã làm suy yếu bộ máy lãnh đạo của Al Qaeda giúp bảo đảm an ninh cho Hoa Kỳ và chống khủng bố toàn cầu. Ông cũng đã vực lại được một cuộc khủng hoảng kinh tế to lớn tòan cầu xẩy ra vào đúng lúc ông vừa chân ước chân ráo đắc cử tổng thống. Và ông đã can đảm vượt qua mọi cản trở thực hiện được sự cải tổ chế độ săn sóc sức khỏe của Hoa Kỳ, một khuynh hướng toàn cầu và phổ biến.
Theo nhận xét của ông Aaron Miller, một chuyên viên của Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Woodrow Wilson thì từ bây giờ đến ngày bầu cử tổng thống Obama sẽ thận trọng không đưa ra một chính sách gì sôi nổi, ngoại trừ có biến cố bất khả kháng. Ông Obama tạm để đó các vấn đề chưa có gỉai pháp dứt khoát như chính sách quân sự đối với Iran và đối sách đối với tình hình tại Syria. Ông sẽ tiếp tục thuyết phục Do thái đừng dội bom Iran. Ông sẽ uyển chuyển trong đối sách với chương trình nguyên tử của Bắc Hàn, và sẽ không quá hăng hái trong vấn đề thiết đặt hệ thống hỏa tiễn chống hỏa tiễn của Iran để bảo vệ Tây Âu (mà ông Putin cho là cố ý đe đọa Liên bang Nga).
Điều đáng lo ngại nhất cho sự tái đắc cử của tổng thống Obama là yếu tố tâm lý. Không biết dân chúng Hoa Kỳ đã chấp nhận một tổng thống da đen chưa hay họ cho rằng một nhiệm kỳ thí nghiệm là đủ. Họ có còn thấy ông Obama là một ông tổng thống “lạ” không. Yếu tố “lạ” này là yếu tố quan trọng đã làm cho tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy thua ông Francois Hollande trong cuộc bầu cử tổng thống Pháp ngày 6/5/2012 vừa qua. Ngoài chuyện ái tình vợ con phóng khoáng, ông Sarkozy không phải là một ông tổng thống tồi. Khi làm tổng thống ông đã đưa ra được những biện pháp thực tế – không mị dân- để giải quyết vấn nạn thâm thủng ngân sách, đồng thời giúp bà thủ tướng Đức Angela Merkel tìm một giải pháp cứu vãn đồng Euro để tránh một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu khác (sau cuộc khủng hoảng 2008). Nhưng ông Sarkozy chỉ là một người Pháp thuộc thế hệ đầu tiên. Thân phụ ông là người Hung Gia Lợi đến định cư tại Pháp. Vẫn là một khuôn mặt lạ đối với người Pháp!
Về phần cựu thống đốc Mitt Romney ông không phải là một ứng cử viên nhẹ cân. Là một người Cộng hòa dĩ nhiên ông chủ trương thị trường, đầu tư, giảm thuế là nguyên tắc phát triển kinh tế, nhưng bản chất ông trung dung. Trên con đường kinh tế tư bản ông biết cần có biện pháp giúp đỡ người yếu kém trong xã hội. Khi làm thống đốc bang Masachusetts (2002-2006) ông đã thông qua luật bảo hiểm sức khỏe cho mọi người dân Masachusetts. Tuy nhiên trong 6 tháng vừa qua, để tranh thắng với các ứng cử viên Cộng hòa cực hữu như Rick Santorum, Newt Gingrich ông Romney đã phải chọn con đường cực hữu đi xa dần thành phần yếu kém trong xã hội, và đo đó từ đây đến tháng 11 ông phải dần dần trở về con đường trung dung hơn để lấp bớt nỗi lo lắng của thành phần thấp cổ bé miệng.
Toàn thể bức tranh là vậy. Nhưng cũng có một vài nét chấm phá thú vị. Trong cuộc bầu cử sơ bộ tại bang Indiana hôm thứ Ba 8/5 giữa hai ứng cử viên Cộng hòa Richard Lugar và Richard Mourdock, Thượng nghị sĩ Lugar thua ông Mourdock thuộc khuynh hướng Tea Party. Ông Richard Lugar (Cộng hòa) là một Thượng nghị sĩ có 30 năm kinh nghiệm về đối ngoại của Hoa Kỳ. Ông có lập trường trung dung và thường làm việc với đảng Dân chủ trong những dự án ông nghĩ là hợp lý, nhân đạo hay ích quốc lợi dân. Nhưng ông đã thua ông Mourdock vì cử tri Cộng hòa (dưới ảnh hưởng của Tea Party) tại bang Indiana cho rằng ông Lugar quá dễ dãi với người di dân bất hợp pháp và nhất là đã bỏ phiếu thuận phê chuẩn hai đề cử viên Tối Cao Pháp viện của tổng thống Obama là Sonia Sotomayor và Elena Kagan.
Nét chấm phá thú vị thứ hai là tổng thống Obama ngầm nhắn với tổng thống Putin là hãy kiên nhẫn. Khi tôi đắc cử rồi tôi sẽ không khó như bây giờ đâu. Một cái micro vô tình để mở đã tiết lộ câu chuyện thì thầm giữa tổng thống Obama và tổng thống Medvedef (hiện nay là thủ tướng) khi hai người trò chuyện với nhau tại Seoul ngày 16/3.
Tổng thống Obama nói: “Về các chuyện này, nhất là về vấn đề hỏa tiễn phòng thủ, thì cũng dễ giải quyết thôi, nhưng ông Putin cần cho tôi không gian trăn trở” (nguyên văn: On all these issues, but particularly missile defense, this, this can be solved but it is important for him to give me space)
Tổng thống Medvedef trả lời: “Tôi hiểu, tôi hiểu. Tôi hiểu nghĩa không gian trăn trở của ông. Không gian cho ông …” (nguyên văn tiếng Nga dịch ra Anh ngữ: Yeah, I understand. I understand your message about space. Space for you …)
Tổng thống Obama: “Đây là cuộc tranh cử cuối cùng của tôi. Sau cuộc bầu cử tôi có rộng đường hành động hơn” (nguyên văn: This is my last election. After the election I will have more flexibility).
Tổng thống Medvedef: “Tôi hiểu. Và tôi sẽ nói lại với Vladimir (*)” (nguyên văn: I understand. I will transmit this information to Vladimir)
Màu sắc của cuộc tranh cử là vậy. Nói tóm lại là trong cuộc bầu cử tổng thống, Hạ nghị viện và Thượng nghị viện năm nay tại Hoa Kỳ cả hai đảng đều bám lấy nguyên tắc của mình không tương nhượng. Và chỉ nói (hay không nói), chỉ làm (hay không làm gì) những gì cần để kiếm phiếu.
Đắc cử rồi hạ hồi phân giải.
Trần Bình Nam
22.5.2012
