Bài 1 viết về Vin được khá nhiều bạn bè khuyến khích, và cũng có vài bạn cắc cớ muốn đi sâu vào nghề Vin. Thằng tui không phải tay nghề như ông đàn anh năm nào viết một loại bài nghệ thuật Vin và lựa chọnVin rất hàn lâm và công phu. Thằng tui, chỉ biết uống và thưởng thức thôi. Trong nhà cũng không có nhiều rượu. Tiền ít, uống nhiều, nên mua lô nào, uống hết lô đó, không có để dành được bao nhiêu cả. Nhưng nếu có bạn bất ngờ đến thăm thì xuống hầm cũng lôi lên được vài chai kha khá. Hôm nay cũng theo yêu cầu xin giới thiệu quý bạn hai loại rượu xuất cảng hàng đầu của Pháp. Beaujolais cho thị trường Nhựt Beaujolais ボージョレ (Bōjore) và Bordeaux cho thị trường Tàu Bordeaux 波尔多葡萄酒 [Bō’ěrduō pútaojiǔ]. Tuần rồi đã giới thiệu với quý bạn Beaujolais, bài hôm nay xin mời quý bạn thưởng thức :
Le Bordeaux 波尔多葡萄酒 [Bō’ěrduō pútaojiǔ]
Welcome, bienvenue mừng bạn đến thăm khu vườn nho sản xuất rượu quý lớn nhứt (117 000 héc ta mẫu tây, với 57 tên rượu khác nhau) xưa nhứt (với trên 2500 năm lịch sử) của thế giới!
Thành phố Bordeaux
Thành phố Burdigala, tên xưa của Bordeaux, được dựng lên vào khoảng thế kỷ thứ III trước Tây lịch do dân Bituriges Vivisques, thuộc sắc dân gaulois đến từ vùng Bourges. Dân vùng Bourges, đã biết trồng loại giây leo là nho và đã biết làm rượu rồi (rượu Bourgogne ngày nay). Giây nho thoạt đầu được trồng dọc theo bờ sông Garonne. Loại giống được trồng là một loại giống được nhập từ vùng Albanie, may mắn rất thuận với khí hậu vùng biển đại tây dương océanique nầy và cũng hạp với thổ nhưởng vùng bordeaux, đấy là giống nho biturica, Nhánh nho Cabernet
thủy tồ của các giống cây nho nổi tiếng ngày nay les cabernets.
Không phải ngày nay rượu Bordeaux mới nổi tiếng, ngay từ thời xưa, thời do La mã chiếm đóng, Burdigala đã một thành phố rất thạnh vượng nghề rượu rồi ! Chẳng những riêng về nghề rượu mà cả một sự phát triển quan trọng về những mặt hành chánh chánh trị kinh tế. Ngay thế kỷ đầu tiên sau Tây lịch, Hoàng đế Vespasien của Đế quốc La mã đã tuyên bố Burdigala là thủ phủ của tỉnh Aquitaine thuộc Đế quốc La mã rồi. Nhà thơ Ausone (Decimus Magnus Ausonius), toàn quyền consul la mã của Bordeaux, vào thế kỷ thứ 4 là chủ nhơn một lâu đài và một vườn nho lớn ở Saint Émilion, ngày nay tên Château d’Ausone, rượu thượng hạng nổi tiếng. Château d’Auzon, saint-émilion grand cru hạng A
Vào thời Trung Cổ Moyen Âge, Bordeaux là thủ phủ của duché thuộc sở hữu của Quận công d’Aquitaine. Thế kỷ thứ 12, năm 1154, Công chúa Aliénor d’Aquitaine (mẹ của Richard Plantagenêt the Lion Heart) lấy Vua Henri II Plantagenêt, Bordeaux được mang theo làm của hồi môn của bà và cũng do đó từ đấy trong vòng ba thế kỷ Bordeaux, cũng như Aquitaine thuộc sở hữu gia tài hoàng gia Anh. Và cũng bắt đầu thời kỳ ấy, Bordeaux bước vào thời kỳ vàng son, nhờ buôn bán rượu với Vương triều Anh quốc. Rượu được gởi đi bằng thùng gổ tonneau 900 lít. Từ đấy tonneau biến thành đơn vị đo lường trọng lượng-jaugeage chuyên chở của tàu bè.
Vào năm 1599, Vua Pháp Henri IV thuê dân Hoà lan đến đển đắp đê đìều dẫn thủy nhập điền cho vùng sình lầy nằm cạnh bờ sông Garonne. Nhờ vậy một vùng trồng nho mới xuất hiện, vùng Médoc, « khu ở giữa », khu Médoc nằm ngay trên vĩ tuyến thứ 45, lưng phía Đông được che chở bằng một cánh rừng lớn tránh gió biển Đại tây Dương, bụng phía Tây, chỉa thẳng vào cửa sông-estuaire lớn lấy tên giòng sông Gironde cửa khẩu ra khơi của hai giòng sông Garonne và Dordogne nhập lại, nhờ vậy Médoc hưởng được khí hậu lý tưởng ôn hòa tempéré.
Bắt đầu từ thế kỷ thứ 17, những nhà buôn lớn người Hòa lan, người Anh, người Đức đã có mặt, lập nghiệp, tạo những bảng hiệu rượu thượng hạng grands crus : Lynch-Bages, Mouton Rothchild, Léoville Barton, Prieuré Richine, Kirwan, Cantenac Brown………. …
Thế nhưng thế kỷ tiếp theo là thế kỷ của tủi hỗ, Bordeaux mở mang phát triển nhờ ngành Buôn Nô lệ, mà Bordeaux là cảng lớn đứng hàng thứ 5 của nước Pháp (của ngành buôn khốn nạn nầy), mặc dù những phản kháng của các tầng lớp trí thức đầy nhân ái của vùng. Điển hình là nhà văn lớn Montaigne, vị đứng đầu của ngành pháp luật Bordeaux cũng không làm gì được ngoài phản kháng. Người bạn cố tri nổi tiếng của ông, người bạn mà ông giới thiệu với một câu bất hủ « vì là hắn, vì là tôi-parce que c’était lui, parce que c’était moi » Étienne de la Boëtie được nổi danh bằng những bài viết đầu tiên vào thời ấy chống nạn nô lệ tại Âu châu.
Nhưng qua thế kỷ thứ 18, thế kỷ vàng của vùng Bordeaux và thành phố Bordeaux : con số xuất cảng rượu lên vùn vụt, vượt Đại Tây Dương qua Mỹ, vượt Channel qua Anh (thế giới thượng lưu-high society Luân đôn chỉ biết rượu quý Bordeaux thôi !). Nhưng rồi Đại Cách mạng Pháp đến, và cũng có vài chủ gia đình buôn rượu cũng bị vạ lây và bị bay đầu bởi máy chém-guillotine. Thế kỷ thứ 19, vào năm 1855, theo yêu cầu của Hoàng đế Napoléon III, các loại rượu thượng hạng vùng Médoc của năm 1855 được sắp hạng để tham dự Hôi chợ Quốc tế-classement des grands crus du Médoc de 1855 pour l’Exposition Universelle.
Thế Chiến thứ 1, Bordeaux biến thành thù phủ tạm thời thay Paris đang gặp nguy hiểm. Thế chiến thứ 2, Adolf Hitler, dùng xe lữa riêng Erika vượt qua Bordeaux để đi gặp Caudillo Franco, nguyên thủ của Tây Ba Nha phát xít ở Hendaye. Năm 1947, Jacques Chaban-Delmas, (J C-D) viên tướng trẻ tuổi nhứt của kháng chiến Pháp chống Đức Nazi, được bầu làm Thị trưởng thành phố Bordeaux, nhờ JC-D đã kỹ nghệ hóa và mở mang phát triển mà Bordeaux được bộ mặt của ngày hôm nay. Và cuối cùng ông thị trưởng ngày hôm nay, cựu Thủ tướng của cựuTổng thống Chirac, Alain Juppé cũng đang tạo một luồng gió mới để Boredeaux trở lại thời huy hoàng của thủ phủ vùng Aquitaine.
Những vườn nho Bordeaux-les vignobles bordelais
Toàn bộ tổng cộng các vườn nho vignobles của vùng Bordeaux ( thuộc đơn vị hành chánh-département de la Gironde) được đặt đứng đầu các vùng sản xuất rượu vang-vin quý của toàn nước Pháp. Với nhiều nhãn hiệu thuộc loại đắt tiền nhứt và nổi tiếng nhứt thế giới, Bordeaux chiếm làm thủ phủ của ngành rượu Vin Pháp. Những vùng với những tên nổi tiếng như Médoc, Graves, Sauternais, Entre-Deux-Mers, Libournais, Blayais et Bourgeais là những vùng đứng đầu các vườn nho với gần 10 000 thợ nho-vignerons-viticulteurs sanh sống. Thế nhưng chỉ một con số nhỏ mới đạt được vào hàng thượng thừa vào bảng sắp hạng.
Bảng sắp hạng? bắt đầu làm vào năm 1855 để dự Hội chợ Quốc tế cho
các loại rượu vùng Médoc, với năm nhãn hiệu, ngày nay vẫn còn nổi tiếng : Saint-Estèphe, Pauillac, Saint-Junien, Haut-Médoc và Margaux. 60 lâu đài-Châteaux chia nhau lảnh năm nhãn hiệu thượng hạng grands crus ầy, và như vậy suốt từ năm 1855 đến nay!
Trong khi ấy bên kia bờ sông Gironde, một bảng sắp hạng khác cũng ra đời năm 1954, cũng 60 lâu đài của vùng Saint-Émilion cũng được sắp xếp chia thành Premiers Grands Crus Classés và Grands Crus Classés. Và khác với Médoc, ở đây, Saint-Émilion, cứ 10 năm là xét lạimộtlần.
Vùng Bordeaux và các tên rượu khác nhau.
In vino veritas-Sự thật trong lời rượu
Nhưng nhiều khi bảng sắp hạng cũng không ngon bằng rùa và cách « thi nếm thử ». Năm ngoái năm 2012, rượu Haut-Médoc Sociando-Mallet, vô danh tiểu tốt không ở trong bảng phong thần nào, dám thi đấu thử tài với các cao thủ Margaux và Pauillac qua cuộc tranh tài nếm rượu bịt mắt ( dégustation à l’aveugle), và đã ngang ngữa suýt thắng. Số là, vườn nho Sociando-Mallet nằm gần vùng Saint-Estèphe, trên vùng đất Graves, và có cái lợi là nằm thẳng đứng với ánh mặt trời. Năm ngoái, 2012, trong khi các vườn nho khác đang lật đật lo thu hoạch hái các hàng cây cabernet sauvignon vì sở khí tượng báo hiệu trời sắp đổ mưa. Sociando-Mallet vẫn dửng dưng, bình tỉnh. May quá, mưa không đổ, và Sociando-Mallet hưởng thêm 4 ngày nắng nữa, bốn ngày nắng làm chín thêm nho, tạo thêm chất đường, trong một kỹ nghệ mà một giờ nắng quý như một giờ vàng ngọc. Nhưng, Sociando-Mallet không giàu thêm, vì dù có ngon đi nữa, cũng bởi vì không có danh, chỉ có dân thưởng thức, dân nhậu, dân chơi rượu như chúng ta được lời to. Mỗi chai Seciando-Mallet chỉ bán với giá 30 euros (đã là một giá cao rồi, cho một loại rượu thường), trong khi Pauillac, Margaux giá cở gấp 10 lần hơn. Cá nhơn chúng tôi hay tin trễ, năn nỉ người bạn mua dùm một thùng 6 chai, chờ vài năm (5/6 năm trở lên) tìm dịp uống.
Sự thật thì sự giàu có của rượu Bordeaux không do dân Pháp, mà cũng chẳng phải dân Âu châu. Ngày nay Bordeaux giàu nhờ Mỹ và Tàu. Từ mười năm gần đây giá các rượu thượng hạng Bordeaux càng ngày càng cao. Tàu chiếm một phần tư xuất cảng của Bordeaux ( trị giá nửa tỷ euros).
Anh chàng làm mưa làm gió trên thị trường mua bán lựa rượu Bordeaux, ngày nay, lại là một anh Mỹ, Robert Parker. Và chính Robert Parker là tay bán hàng Bô Èr Duò mạnh nhứt cho Tàu. Dân Tàu nay đã biết uống rượu, chơi rượu, thưởng thức rượu, cũng bắt đầu đầu tư mua vườn nho : đã trên 50 vườn nho hiện nay, tuy vẫn còn là với những vườn nho tầm thường không tên tuổi lắm, đã mang quốc tịch Tàu. Nhưng đau lòng lắm, khi thấy cũng có vài hột ngọc, trân châu, như Lâu đài Le Château Bellefond le Mercier, thượng hạng, grand cru classé của vùng Saint-Émilion, hay Lâu đài Le Château Bernadotte, cru de Pauillac cũng vừa lọt vào tay các chú Ba với giá vài chục triệu euros. Đau quá ! sao không có người Việt đại gia nào dám chơi cả !
Hồi Nhơn Sơn cuối mùa Hội Rượu Vang
TS. Phan Văn Song
Bordeaux là một kho tàng bất tận, người viết chỉ xin giới thiệu, các bạn nào thích rượu Bordeaux, xin tự nhiên tùy hỷ đi tìm tài liệu, nhưng các hay nhứt, hãy vào thăm các tiệm rượu và bàn về rượu với anh bán rượu. Bordeaux đăt biệt có mặt trên khắp tiệm rượu khắp thế giới, Bordeaux rất dễ uống không cầu kỳ, nên dễ mua. Quan trọng là phải biết nâng niu, thưởng thức, biết thương rượu, nể rượu, quý rượu, nhẹ nhàng, tứ tốn…rượu vang rất sợ vũ phu…mua mỗi thứ vài chai về thưởng thức. Nhưng nên nhớ, đừng uống quá đà. Và rượu ngon phải có bạn hiền !
