Hiệu ứng Pháp lý, Dân sự về việc nhật báo Người Việt phổ biến nhục mạ “VNCH là bè lũ Việt gian tay sai của Mỹ”

I. Báo Chí & Hiện tượng Phỉ báng Mạ lỵ tại Hoa Kỳ

1. Căn Bản Pháp lý của Phỉ Báng Mạ lỵ Ngày Nay

Tại Hoa Kỳ, kể từ khi có án lệ Zenger [1735], phỉ báng không còn là một tội hình [seditious libel], mà được thụ lý như một vụ hộ [civil case], do bồi thẩm đoàn quyết định về nội vụ và cấp bồi thường thiệt hại dân sự, dưới lời hướng dẫn về mặt pháp lý của quan toà tại chức.

Phỉ báng [libel] là những phát biểu bêu xấu, nhục mạ, có thể trông thấy được, dưới hình thức văn bản, ấn loát, hình ảnh, phim ảnh.  Còn mạ lỵ [slander] là những lời lẽ bêu xấu, nhục mạ đã xuất khẩu và có người nghe được.

Phỉ báng và mạ lỵ là tình trạng lạm dụng của quyền tự do ngôn luận.  Phỉ báng và mạ lỵ là những sai phạm [torts/civil wrongs] trong việc phổ biến tin tức thất thiệt làm thiệt hại tới quyền lợi vật chất và tinh thần, tới nghề nghiệp, danh dự, uy tín của một người, hay một nhóm ngưòi, khi họ trở thành nạn nhân của những sai phạm đó.  Luật pháp coi phỉ báng và mạ lỵ cùng một thành tố sai phạm như nhau.

Muốn thắng một vụ kiện dân sự về phỉ báng mạ lỵ, nguyên đơn phải chứng minh được bốn thành tố sau đây:

1. bị đơn phát biểu bêu xấu, nhục mạ dưới hình thức phỉ báng mạ lỵ, vu khống, thất thiệt;
2. phổ biến tới đệ tam nhân hay nhiều người khác không phải là nguyên đơn;
3. nguyên đơn bị chỉ trích rõ rệt, đích danh trong nội vụ phỉ báng, mạ lỵ;
4. và nguyên đơn bị thiệt hại dưới hình thức vật chất hay tinh thần, do hậu quả của tin tức thất thiệt, sai quấy đó [mất danh dự, mất uy tín, mất việc làm, phá vỡ gia đình v.v.]

Trách nhiệm của người phổ biến [publication/transmission] hay chuyển tiếp một tin thất thiệt có tính cách nhục mạ  [forwarding/republication of defamation] trên báo chí, ấn phẩm, mạng lưới v.v. cũng ngang trách nhiệm của người đề xướng phỉ báng, mạ lỵ lần đầu, nếu như người tiếp chuyển [a] biết đó là tin thất thiệt, [b] hoặc phải biết như thế, khi có thẩm quyền và cơ hội kiểm soát, chọn lọc trước khi phổ biến.

2. New York Times  vs Sullivan [1964]

Trước năm 1964, các Tiểu Bang thường quyết định rằng phỉ báng và mạ lỵ khộng được Tu Chính Án Một bảo vệ [unprotected speech], nghĩa là nhà báo tuyệt đối chịu trách nhiệm về sự phỉ báng, dù không biết điều phổ biến là sai quấy.

Phải đợi tới khi Tối Cao Pháp Viện, trong vụ án New York Times  vs Sullivan (1964) thẩm định rằng các chính khách, viên chức [public officials], nếu muốn thắng kiện phải chứng minh [a] tin tức phổ biến là thất thiệt, có tính cách phỉ báng mạ lỵ, và [b] bị đơn [phóng viên, chủ bút, cơ sở truyền thông] lúc đó có manh tâm ác ý [actual malice] khi truyền tin thất thiệt gây phương hại cho nguyên đơn.

Quan Toà Tối cao Pháp Viện William J. Brennan, xét xử vụ New York times vs Sullivan, đã phán định bị đơn có manh tâm ác ý phỉ báng mạ lỵ [c] nếu bị can biết rõ đó là tin thất thiệt hoặc [d] chểnh mảng coi thường hư thực khi đăng tin.

Tối Cao Pháp Viện mở rộng đối tác của án lệ “Sullivan” [Sullivan Case] với những nhân vật công cộng/nhân vật của công chúng [public figures], gồm các nhân vật có tiếng tăm, như tài tử màn ảnh, các tác giả nổi tiếng, các thể thao gia, các nhà kinh doanh năng động, các nhà tài phiệt lớn, có máu mặt, các lãnh tụ cộng đồng v.v.

II. Trường Hợp điện báo Người Việt phổ biến nhục mạ “VNCH là bè lũ Việt gian tay sai của Mỹ”

Nhật báo Người Việt  đăng bài “Vết thương ngày 30 tháng 4” của Nguyễn Gia Kiểng vào ngày 16 tháng 4, 2012.  Gần 3 tháng sau, Chủ Nhật mùng 8 tháng 7, nhật báo Người Việt đăng nguyên văn bài phản biện của tác giả Sơn Hào – “Lời lẽ bóp méo sự thật của Nguyễn Gia Kiểng”, với những đoạn chính như sau:

Kỷ niệm ngày chiến thắng 30-4 liền kề với ngày quốc tế lao động ngày 1-5 làm cho niềm vui của chúng ta được nhân lên gấp bội. Cả dân tộc vui mừng, tự hào, tất cả những người lao động vui mừng, tự hào. Nhưng lạ thay, ông Nguyễn gia Kiểng đã viết bài “Vết thương ngày 30 tháng 4” đưa lên mạng Internet, theo đó đã sặc mùi chia rẽ Nam Bắc, làm như thể miền Nam, Sài gòn là một miền đất khác Việt Nam, một dân tộc khác Việt Nam, làm như thể từ ngày 30 tháng 4, 1975 thì miền Nam Sài Gòn mất tất cả, bị xâm lăng tất cả! Không hiểu ông có thâm thù gì với cách mạng, thâm thù gì với dân tộc mà lại than thở như vậy. Ông quên mất điều đơn giản, tối thiểu là chỉ có đội quân xâm lược Mỹ và bè lũ Việt gian tay sai của Mỹ là thất thủ, là mất miền Nam, mất Sài Gòn, còn dân tộc Việt Nam, cả Nam lẫn Bắc là người thắng trận, thu giang sơn về một mối, chấm dứt ách thống trị của thực dân mới…

1. Căn Bản Pháp Lý về Bài viết của tác giả Sơn Hào:

Với tất cả sự dè dặt trong phạm vi bài tham luận này, căn cứ vào nội vụ, chúng ta có thể cho rằng tác giả Sơn Hào, khi xác định dưới dạng “phản ánh từ độc giả” rằng “bè lũ Việt gian tay sai của Mỹ là thất thủ, là mất miền Nam, mất Sài Gòn” [sic], đã lạm dụng quyền tự do ngôn luận và đã hành động với những sai phạm dân sự [torts/civil wrongs] như sau:

1. Tác giả đã phát biểu, bêu xấu, nhục mạ dưới hình thức phỉ báng mạ lỵ, vu khống, thất thiệt rằng những người “mất miền Nam, mất Sài Gòn [là] bè lũ Việt gian tay sai của Mỹ”. Muốn chứng minh ngôn từ phát biểu là phỉ báng, mạ ly, nguyên đơn chỉ cần chứng minh có đệ tam nhân thấy, đọc, nghe và hiểu đó là phỉ báng, mạ lỵ, khi chính tác giả của bài đăng tải này không chứng minh được sự thật là toàn thể những người “mất miền nam, mất Sài Gòn” là “bè lũ Việt Gian tay sai của Mỹ”… dù bị đơn nghĩ và cả quyết đó chỉ là ý kiến cá nhân, hay đùa cợt, chế giễu [CSVN thường chế giễu người Việt tỵ nạn bỏ nước ra đi là “ngụy”, là “ma cô, đĩ điếm”, khi có người nghe, đọc và hiểu đó là lời nhục mạ, thì sự thể mạ lỵ, phỉ báng đã thành].
2. Tác giả đã phổ biến tin thất thiệt này tới đệ tam nhân hay nhiều người khác không phải là nguyên đơn khi tác giả có ý định đăng tải công khai trên mặt báo của Người Việt, có tính cách truyền thông công cộng [newspaper, magazine, publication];
3. Tuy tác giả không nêu đích danh nạn nhân trong nội vụ, nhưng lại suy diễn và ám chỉ [interpretation/mention by innuendo] những người “thất thủ, mất miền Nam, mất Sài Gòn” là quân dân cán chính Việt Nam Cộng Hoà, là gần 3 triệu người bỏ nước ra đị với căn cước “tỵ nạn cộng sản”, là đa số dân chúng miền Nam bị kẹt lại trong nước sau ngày 30 tháng tư  năm 1975 để sống cảnh tù đầy, bóc lột, kỳ thị … là “Việt gian”, là “tay sai của Mỹ”, là “ngụy”;
4. Tác giả đã trực tiếp mang lại cho những người bị phỉ báng những thiệt hại dây chuyền dưới hình thức vật chất [lý do dối trá, những chứng cớ xảo quyệt để nhà nước CSVN tiếp tục tịch thu tài sản, cướp nhà cướp đất của dân oan – đa số xếp hạng “ngụy”, hạn chế việc làm ăn của họ v.v. ] hay tinh thần [làm mất danh dự, mất uy tín, tù đày, phá vỡ gia đình v.v.].  Đó là những hậu quả tất nhiên của tin vu khống thất thiệt.

2. Căn Bản Pháp Lý về việc Đăng Tải, Phổ Biến Tin Thất Thiệt trên nhật báo Người Việt

Với tất cả sự dè dặt trong phạm vi bài tham luận này, căn cứ vào nội vụ, chúng ta có thể cho rằng báo Người Việt đã lạm dụng quyền tự do ngôn luận/báo chí và đã hành động với những sai phạm dân sự  [torts/civil wrongs] như sau:

1. Báo Người Việt đã đăng tải, phổ biến tin thất thiệt là toàn thể người “mất miền nam, mất Sài Gòn” [gồm cộng đồng Người Việt Tỵ Nạn Cộng Sản và đa số người dân miền Nam bị kẹt lại trong nước, lâm cảnh khốn khổ, tù đày] là “bè lũ Việt Gian tay sai của Mỹ”.
2. Báo Người Việt với tư cách là một cơ sở truyền thông đặt tại hải ngoại, do những người từng sinh sống tại miền Nam sáng lập, nay sinh hoạt thường xuyên với cộng đồng người Việt hải ngoại, ắt phải biết rõ, một cách công minh [nếu không chịu ảnh hưởng, áp lực, hay chỉ huấn của CSVN] bài viết của Sơn Hào là thất thiệt, có tính cách nhục mạ, phỉ báng khi xác định rằng toàn thể những người “mất miền Nam, mất Sài Gòn” — với thân phận người Tỵ Nạn Cộng Sản tại hải ngoại, hay với thân phận kẻ tù đày, bị ngược đãi, kỳ thị trong nước — là “bè lũ Việt Gian tay sai của Mỹ”.
3. Báo Người Việt cũng phải biết như thế, khi có nhiệm vụ và cơ hội kiểm soát, chọn lọc bài vở “chuyển” tới trước khi phổ biến.

Báo Người Việt cũng đã nhận lỗi trong việc khiếm khuyết thi hành trách nhiệm kiểm soát tin tức, lời lẽ hư thực, và đã tích cực phổ biến tin thất thiệt.

Thư Xin Lỗi của Ông Phan Huy Đạt, Chủ Nhiệm nhật báo Người Việt đã nhìn nhận:

• Những người bị Sơn Hào phỉ báng, nhực mạ là “quý độc giả, quý đoàn thể tổ chức cựu quân, dân, cán, chính Việt Nam Cộng Hòa”.
• Nhật báo Người Việt …phạm một lỗi nặng nề…
• Ngày Chủ Nhật vừa qua, mục thư Độc Giả trên báo Người Việtđã in một lá thư với lời lẽ hàm hồ có lợi cho chế độ cộng sản và còn xúc phạm toàn thể quân, dân, cán, chính Việt Nam Cộng Hòa…
• Lỗi lầm đáng tiếc trên xảy ra là do nhân viên phụ trách chọn Thư Độc Giả.  Sau khi tìm hiểu sự việc, chúng tôi đã quyết định ngưng việc người phạm lỗi.
• Ngoài ra, Hội Đồng Quản Trị Công Ty Người Việt đã nghiêm khắc khiển trách và chế tài những người liên đới trách nhiệm, gồm Chủ Nhiệm và Chủ Bút.
• Chúng tôi trân trọng bày tỏ lòng biết ơn quý độc giả và thân hữu đã cho biết ngay phản ứng về lá thư độc giả nêu trên trong mấy ngày qua; và một lần nữa mong toàn thể quý vị lượng thứ.

Tuy nhiên, thư Xin Lỗi của Ông Phan Huy Đạt, Chủ Nhiệm nhật báo Người Việt:

• Chỉ có tính cách nhìn nhận những sai phạm dân sự [torts/civil wrongs] [a]đã hoàn tất, một cách minh thị, trên giấy trắng, mực đen [b] có hiệu quả làm tổn thương [c] toàn thể quân, dân, cán, chính Việt Nam Cộng Hoà.
• Lời nhận lỗi đó chỉ có tính cách “chữa lửa” với hy vọng giảm thiểu hậu quả tài chính về sự thất thu trong tương lai, do sự tẩy chay của độc giả và thân chủ quảng cáo, vốn thuộc toàn thể khối người bị nhục mạ.
• Do đó lời “nhận lỗi” hay ăn năn sám hối trên không thể là thành tố “giải trách”, “tha lỗi”, khiến báo Người Việt có thể phủi [rửa] tay trở thành trong sạch, vô tội vạ trong nội vụ.
• Tuy lá thư xin lỗi của chủ nhiệm nhật báo Người Việt không nêu rõ lý do sai phạm, nội vụ đã cho thấy sự cố tình, tính toán, hay thâm ý của người có trọng trách chọn lựa đăng tải một bài phản biện sau khoảng cách 3 tháng trời, với đầy đủ thời gian tính cho sự manh tâm ác ý trong sai phạm phỉ báng mạ lỵ.  Tối Cao Pháp Viện Hoa  Kỳ, trong vụ án New York Times  vs Sullivan (1964) thẩm định rằng các chính khách, viên chức [public officials], nếu muốn thắng kiện phải chứng minh [a] tin tức phổ biến là thất thiệt, có tính cách phỉ báng mạ lỵ, và [b] bị đơn [phóng viên, chủ bút, cơ sở truyền thông] lúc đó có manh tâm ác ý [actual malice] khi truyền tin thất thiệt gây phương hại cho nguyên đơn. Quan Toà Tối cao Pháp Viện William J. Brennan, xét xử vụ New York times vs Sullivan, đã phán định bị đơn có manh tâm ác ý phỉ báng mạ lỵ [c] nếu bị can biết rõ đó là tin thất thiệt hoặc [d] chểnh mảng coi thường hư thực khi đăng tin.

Trên thực tế, toàn thể  cộng đồng người Việt hải ngoại, những người “tỵ nạn cộng sản” và đa số dân chúng miền Nam bị kẹt lại trong nước không là những nhân vật của công chúng [public figures] để tác giả Sơn Hào vung tay chỉ trích và để nhật báo Người Việt tự do tung tin thất thiệt.  Họ là những cá nhân ôn hoà, những nạn nhân của thời cuộc.  Vậy với tư cách tư nhân, họ chỉ cần chứng minh tin đăng tải là tin thất thiệt, mà không cần chứng minh sự manh tâm ác ý của tác giả, của phóng viên, của toà soạn.  Tư nhân sinh sống yên ổn cần được bảo vệ kỹ hơn là các chính khách và nhân vật nổi tiếng trong các vụ phỉ báng mạ lỵ.  Do đó nếu thanh danh họ bị xúc phạm, làm họ bị thiệt hại, mất danh dự, mất uy tín trong nghề nghiệp, hoặc mất cơ hội sinh nhai, thì trong vị trí tư nhân, họ chỉ cần chứng minh việc phỉ báng mạ lỵ có tính cách vu khống, thất thiệt là đủ thành tố.

TẠM KẾT LUẬN:

Bất cứ cá nhân, pháp nhân, hội đoàn, tổ chức dân sự, tương trợ, chuyên nghiệp, xã hội, tôn giáo, văn hoá, giáo dục có liên hệ trực tiếp với toàn thể quân, dân, cán, chính Việt Nam Cộng Hòa, trong và ngoài nước, nếu thấy bị xúc phạm và bị thiệt hại trong vụ phỉ báng, mạ lỵ do tác giả Sơn Hào và nhật báo Người Việt cố tình hay bất cẩn gây ra có quyền chọn thi hành những biện pháp sửa sai, đòi đền bù như sau:

1. nhờ cơ sở pháp lý, luật sư nhiệm cách bênh vực quyền lợi đòi bồi thường về các sai phạm dân sự [torts/civil wrongs], căn cứ vào nội vụ và các thành tố nêu trên;
2. hoặc tối thiểu tỏ thái độ bất bình, bất tín nhiệm, cảnh cáo bất hợp tác, không tài trợ cho một cơ sở truyền thông có nhiều thành tích ám muội, nhiều âm mưu chia rẽ cộng đồng như vậy, căn cứ vào những chứng cứ cụ thể, rõ rệt — những hình ảnh hợp tác, hội họp với quan chức CSVN; căn cứ vào những hành vi tái tục bêu xấu, khiêu khích, ác ý “có lợi cho chế độ cộng sản và còn xúc phạm toàn thể quân, dân, cán, chính Việt Nam Cộng Hòa…[lời của ông Phan Huy Đạt, chủ nhiệm nhật báo Người Việt].

Luật lệ chế tài phỉ báng mạ lỵ có hiệu ứng đòi hỏi các cơ sở truyền thông, ấn loát, các diễn đàn trên mạng, nhà báo phỏng vấn và tường thuật tin tức, phổ biến trước tác, tài liệu một cách thận trọng, kỹ lưỡng hơn, giúp độc giả hiểu biết rõ rệt, đúng mức về tình hình thời cuộc liên quan tới đời sống chung quang họ, một cách ôn hoà, trung thực.

Đó cũng là cơ hội để giới báo chí truyền thông nói chung tự kiểm và phối hợp lương tâm nghề nghiệp với đà tiến hoá của nền dân chủ hiện đại, mỗi lức tăng trưởng và cải tiến để khỏi tự hủy.  Tiến bộ phúc lợi, quyền lực và đạo đức phải kết sinh song hành trong cuộc sống nhân bản, đáng sống, đáng bảo trọng.

Lưu Nguyễn Đạt, PhD, LLB/JD, LLM

Đăng lần đầu:Jul.19, 2012; Cập nhật Feb 28, 2015

www.vietthuc.org

PHỤ BẢN [Hình ảnh chứng cứ liên hệ]

 

Hình ảnh đồng bào biểu tình trước toà soạn báo Người Việt khi báo này nhục mạ lá cờ vàng năm 2007