IRVINE – Tại đại học UC Irvine đang hình thành một kho lưu trữ lịch sử cá nhân các thành viên trong cộng đồng Việt Nam do chính họ kể lại. Ðây là một dự án sưu tầm và giữ lại những câu chuyện theo phương pháp “oral history” của ngành lịch sử.
Dự án này, mang tên “Vietnamese American Oral History Project,” do Tiến Sĩ Thúy Võ Ðặng đứng đầu. Ðại học UC Irvine phê chuẩn dự án này vào tháng 11 năm 2011 và chương trình thu thập những câu chuyện này tiến hành được 4 tháng nay.
Tiến Sĩ Thúy Võ Ðặng, người đứng đầu dự án “Vietnamese American Oral History Project” thu thập lịch sử cá nhân các thành viên trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt ở miền Nam California.
Tiến Sĩ Thúy Võ Ðặng tốt nghiệp Ph.D. ngành nghiên cứu sắc tộc tại đại học UC San Diego, và hiện làm nghiên cứu hậu tiến sĩ tại UC Irvine. Cô thực hiện luận án tiến sĩ về sự tương quan giữa chính trị văn hóa với ký ức, sử dụng phỏng vấn “oral history” với di dân gốc Việt thế hệ thứ nhất. Hợp tác với sáng hội Pacific Rim Foundation, cô phỏng vấn hơn 70 người Mỹ gốc Việt tại miền Nam California cho dự án của sáng hội này.
Nhiều bài nghiên cứu của TS Thúy Võ Ðặng được đăng trên tạp chí chuyên môn Amerasia Journal, tuyển tập Le Viet Nam Au Feminin, và tạp chí Journal of Vietnamese Studies. TS Thúy là thành viên ban quản trị hội VAALA và trung tâm St. Anselm. Cô cũng là blogger cho trang diaCritics.org.
Báo Người Việt phỏng vấn Tiến Sĩ Thúy Võ Ðặng về chương trình Vietnamese American Oral History Project. Cuộc phỏng vấn được thực hiện qua mạng xã hội Facebook.
-Vũ Quí Hạo Nhiên (NV): Xin chào Tiến Sĩ Thúy. Việc sưu tập những câu chuyện kể này tiến hành tới đâu rồi?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Mọi việc tiến triển rất tốt! Cá nhân tôi đã hoàn tất 3 cuộc phỏng vấn được viết lại đầy đủ, nhưng cuộc phỏng vấn làm bằng tiếng Việt và chúng tôi vẫn còn phải tìm cách dịch ra tiếng Anh.
Các sinh viên của tôi cũng hoàn tất được 36 cuộc phỏng vấn. Ðó là những cuộc phỏng vấn mới, còn có những cuộc phỏng vấn có sẵn nữa.
-NV: “Hoàn tất” tức là sao? Như thế nào thì được gọi là một cuộc phỏng vấn hoàn tất?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Một cuộc phỏng vấn phải đầy đủ giấy tờ và để làm cho xong phải đánh máy đầy đủ sẵn sàng để đưa qua Văn khố Ðông Nam Á – Southeast Asian Archive – trong thư viện UCI.
Tất cả những cuộc phỏng vấn này đều có thâu âm và hình ảnh. Một số cuộc phỏng vấn có kèm tài liệu gốc mà người được phỏng vấn họ tặng cho chúng tôi để cất chung vào văn khố.
-NV: Xin TS cho biết hiện nay dự án đã có những câu chuyện kể, những cuộc phỏng vấn, như nào rồi?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Những câu chuyện chúng tôi phỏng vấn được rất đa dạng và hấp dẫn. Có nhiều câu chuyện từ trại cải tạo, cuộc đời những người gốc Hoa, một số cựu nhân viên Boeing, có hai người lai Pháp, các vị lãnh đạo trong cộng đồng, nghệ sĩ, thương gia.
-NV: TS có thể chia sẻ vài câu chuyện đặc biệt?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Mỗi câu chuyện đều có tính đặc biệt. Ðiều hay nhất trong việc đi phỏng vấn là một số sinh viên của tôi phỏng vấn cha mẹ và đào ra được những chuyện của gia đình mà chính các em chưa bao giờ nghe.
Một trong những chuyện đó liên quan tới vụ một người “sponsor” ở Georgia thời thập niên 1980 đã lạm dụng tình dục một nhóm thiếu niên tỵ nạn Việt Nam tuổi teen.
Tôi thấy chuyện đó nói lên rất nhiều về sự lạm dụng hệ thống tìm người bảo trợ cho người tỵ nạn thời đó.
Một sinh viên khác phỏng vấn người thầy dạy tiếng Việt hồi trung học. Ông kể hồi ông còn trẻ ông trốn học nên bị bắt quân dịch. Sau chiến tranh ông bị đi tù cải tạo. Thành ra ông lại dùng câu chuyện này để khuyến cáo học trò đừng trốn học, đừng làm biếng, coi chừng bị đi tù!
Một người khác kể tôi nghe chuyện trong trại cải tạo. Ông bị giao việc sơn phông sân khấu cho một buổi văn nghệ. Một người bạn vẽ 3 cái hoa lên sân khấu, thì bị giám thị gọi lên. Giám thị hỏi tại sao lại vẽ 3 cái hoa. Họ hỏi có phải ông ấy muốn chỉ trích nhà nước là bọn “ba hoa” không. Họ bắt ông phải vẽ thêm một cái hoa nữa.
-NV: Ở trên, TS nhắc đến những cuộc phỏng vấn có sẵn. TS có thể nói thêm?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Ngoài những cuộc phỏng vấn mới thực hiện, tôi còn đang làm việc với những cuộc phỏng vấn do Vietnamese American Heritage Foundation thực hiện trong dự án “500 Oral Histories” của họ.
Tôi cũng làm việc với những cuộc phỏng vấn do các sinh viên trong lớp của Giáo Sư Linda Võ ở UCI thực hiện từ 2003 tới 2005.
Vì vậy, công việc không chỉ là làm thêm nhiều cuộc phỏng vấn mới, mà thu thập những cuộc phỏng vấn có sẵn và bảo đảm chúng sẵn sàng để được đưa lên mạng online và được bảo quản lịch sử.
Tôi dự trù là tới cuối năm sẽ có 100 câu chuyện và hiện nay chúng tôi đang làm đúng tiến độ để đạt kết quả đó. Tôi mới có được loạt phỏng vấn đầu tiên của sinh viên tôi, và trong khoảng một tháng nữa tôi sẽ chuyển số này qua thư viện.
-NV: TS đã dùng những cách nào để thông báo cho mọi người biết về dự án này?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Cho tới nay, đại học UCI gởi ra thông cáo báo chí, bản tin, bài viết. Tôi còn dùng các bản tin trong giới đại học, trang mạng của dự án, trang Facebook, và đi tới các sinh hoạt cộng đồng, thí dụ như tôi tới chương trình Common Ground của các bạn trẻ để tuyển sinh viên tình nguyện.
Thật ra cách loan báo tin tức hay nhất là truyền miệng – từ các sinh viên của tôi, các tổ chức cộng đồng mà tôi liên lạc, nhờ vậy mà những người được phỏng vấn (người kể, tiếng Anh gọi là Narrator) tin tưởng chúng tôi.
-NV: Báo chí Việt ngữ thì sao?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Tôi hy vọng sẽ tung ra được một chiến dịch trên truyền thông Việt ngữ. Hiện nay Viễn Ðông đã viết bài về chúng tôi và tôi hy vọng Người Việt với Việt Báo cũng sẽ viết bài hoặc tặng quảng cáo miễn phí để những người Narrator liên lạc với chúng tôi.
-NV: Dự án của tiến sĩ có nhắm tới các tiểu bang xa không?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Dự án này chỉ nhắm vào miền Nam California. Cho tới nay, chúng tôi có những người Narrator đến từ quận Cam, Los Angeles, San Diego, và một số đến từ vùng Inland Empire tức Riverside, San Bernardino, Imperial.
Một số người liên lạc với tôi từ khắp nơi nhưng chúng tôi chỉ phỏng vấn người ở miền Nam California. Có một giáo sư đại học Grinnell College ở tiểu bang Iowa liên lạc với tôi, muốn tặng những cuộc phỏng vấn do sinh viên của bà ấy thực hiện trong cộng đồng Việt Nam ở đó. Tôi đang nói chuyện với bà về việc này.
-NV: Nếu người ta muốn liên lạc với TS để kể chuyện mình lưu lại trong văn khố, thì phải làm sao?
-TS. Thúy Võ Ðặng: Họ có thể gởi email tới địa chỉ vaohp@uci.edu. Họ cũng có thể liên lạc với chúng tôi qua trang Facebook “Vietnamese American Oral History Project.”
Chúng tôi không sàng lọc người Narrator. Ai ở vùng Nam California đến với chúng tôi, chúng tôi cũng đều phỏng vấn.
Tuy nhiên, đây là một dự án nghiên cứu và sưu tầm cho hậu thế, nên mỗi người Narrator phải ký giấy đồng ý cho chúng tôi công bố câu chuyện của họ.
Vũ Quí Hạo Nhiên
