Trương Chí Liêm, qua điện thoại từ Trung tâm tạm giữ nhập cư Villawood ở ngoại ô Sydney, không tiết lộ chi tiết về trường hợp của mình nhưng cho biết, “Tôi thà chết ở đây hơn bị buộc phải trở về Việt Nam.”
HÀ NỘI, Việt Nam – Gần 40 năm sau khi hàng trăm ngàn người Việt Nam chạy trốn chế độ Cộng sản bằng thuyền, nay lại một lần nữa, ngày càng tăng số người Việt Nam đang tìm đường vượt biển.
Riêng trong năm nay, 460 người đàn ông, phụ nữ và trẻ em Việt Nam, đã đến bờ biển Úc – nhiều hơn tổng số năm năm qua. Số người vượt biển tăng vọt bất ngờ gây chú ý đến thành tích vi phạm nhân quyền của Hà Nội, mặc dù nền kinh tế suy giảm của Việt Nam cũng có thể giải thích tại sao những người vượt biển đã chọn hành trình nguy hiểm
Theo các nhân chứng trên bờ thì con thuyền mới nhất mang người Việt đến đảo Giáng Sinh (Christmas island) của Úc vào một buổi sáng tháng trước; Số sơn trên thân tàu cho biết đây là một tàu đánh cá ký danh tại tỉnh Kiên Giang, một tỉnh phía nam Việt Nam cách đảo Giáng Sinh hơn 2.300 km (1.400 dặm); đảo này gần Indonesia hơn là lục địa Australia.
Nhiều người Việt Nam vượt biển đến Úc đã được biệt giam. Chính phủ không công bố chi tiết về tôn giáo và nơi xuất xứ của họ ở Việt Nam, cả hai đều có thể gợi ý lý do tại sao họ đi tị nạn.
Tàu đánh cá ở Kiên Giang đưa người Việt Nam vượt biển sang Úc 14.4.2013. Nguồn: AP
Trương Chí Liêm, qua điện thoại từ Trung tâm tạm giữ nhập cư Villawood ở ngoại ô Sydney, không tiết lộ chi tiết về trường hợp của mình nhưng cho biết, “Tôi thà chết ở đây hơn bị buộc phải trở về Việt Nam.”
23 tuổi rời Việt Nam cách đây năm năm, nhưng những đã bị bắt giữ lại ở Indonesia 18 tháng trên đường vượt biển. Ông nói, nếu người Việt Nam, chỉ đơn giản tìm cách để kiếm tiền nhiều thì không nên vượt biển, nhưng ông cũng nói rằng, “Nếu người ta đang sống một cuộc sống khốn khổ, phải đương đầu với các mối đe dọa và đàn áp của chính quyền, thì họ nên đi.”
Số người Việt Nam đến Úc qua ngả Indonesia, theo cùng một tuyến đường xa mà đã rất nhiều người tị nạn từ Nam Á và Trung Đông đã đi từ hơn mười năm qua. Những người khác ra khơi từ Việt Nam, một cuộc hành trình xa hơn và rủi ro nhiều hơn.
Trong thông báo riêng, chính phủ Úc và Việt Nam cho biết đại đa số hoặc tất cả dân di cư là người nhập cư kinh tế, vì thế khiến họ không đủ điều kiện xin tị nạn. Một số người hoạt động trong cộng đồng người Việt tại Úc và các luật sư đã đại diện cho người tị nạn Việt Nam phản đối lối phân loại đó hoặc đã đặt câu hỏi về quá trình sàng lọc mà Úc sử dụng.
Những người hoạt động và các luật sư nêu trên cũng quan tâm về tương lai của những người di cư, nói rằng một bên Úc không muốn giữ họ, mặt khác Việt Nam không muốn nhận họ trở về.
“Quan điểm của Việt Nam là, ‘những người này sẽ không bao giờ là những người bạn của chúng tôi, vậy tại sao chúng tôi phải nhận họ trở lại?” Đoàn Viết Trung, một cựu chủ tịch cộng đồng người Việt tại Úc, nói.
Trong một tuyên bố, chính phủ Việt Nam cho biết họ “sẵn sàng hợp tác với các bên liên quan để giải quyết vấn đề này.”
Tị nạn là một vấn đề nhạy cảm đối với Việt Nam vì những cuộc vượt biển như thế sẽ xói mòn luận điệu tuyên truyền của Đảng Cộng sản rằng mọi việc đều tốt ở Việt Nam. Họ vẫn còn nhớ cuộc vượt biển, vượt biên hàng loạt sau khi chiến tranh Việt Nam chấm dứt.
Những người Việt Nam chạy trốn cuộc đàn áp những người Cộng sản chiến thắng ngay sau 30 tháng 4, 1975 đã gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo toàn cầu. Tình cảnh của người vượt biển đã gây tiếng vang với Mỹ và các đồng minh, và ban đầu họ được đưa đi tị nạn ngay lập tức. Đến năm 1989, họ, những người Việt Nam vượt biển, vượt biên, đã phải chứng minh trường hợp của mình theo Công ước Geneva, và kết quả là tỷ lệ được chấp nhận là người tị nạn nhanh chóng giảm xuống. Gần 900.000 Việt đã đã đi bằng thuyền hay đường bộ và Hoa Kỳ, Canada và Úc là ba quốc gia đã nhận hầu hết những người này.
Việt Nam vẫn là một quốc gia độc đảng bắt giữ kết án tù dài ngày với những người phê bình chính phủ, kể cả các blogger và những người hoạt động là tín hữu Thiên chúa giáo. Human Rights Watch cáo buộc tra tấn trong tù ở Việt Nam là chuyện thường ngày. Những nhóm Thiên chúa giáo đã báo cáo về những cái chết đáng ngờ trong các trại giam tại Việt Nam.
Những người hoạt động nhân quyền độc lập cho hay đàn áp đã tăng lên trong hai năm qua.
Có rất ít thông tin về nhân thân của những người đã vượt biển trong năm nay.
Ít nhất một số người đã đến trong thời gian gần đây là tín hữu Thiên chúa giáo, đã tham gia vào một cuộc biểu tình gần một nhà thờ ở thủ đô Hà Nội, Kaye Bernard cho biết; Bernard là một người ủng hộ người tị nạn đã gặp một người vượt biển là dân Hà Nội. Những người khác, được cho là có liên quan đến những vụ tranh chấp đất đai với chính quyền địa phương.
Đảo Giáng Sinh. Nguồn: Google Maps
“Tôi không nghĩ rằng người ta có thể tổng quát hóa vấn đề, nhưng đã có sự gia tăng đàn áp tại Việt Nam. Người ta sợ hãi hơn xưa,” Trịnh Hội, một người Úc gốc Việt, đứng đầu một tổ chức giúp người tị nạn cho biết. “Nếu có nhiều người sợ hãi hơn, nhiều người trong số họ sẽ bỏ chạy.”
Peter Hansen, một luật sư và chuyên gia về Việt Nam đã cố vấn trong một số khiếu kiện liên quan đến người tị nạn Việt Nam, cho biết về một số ít trường hợp ông biế được không liên quan đến giới trí thức, các blogger bất đồng chính kiến đang là mục tiêu trong chiến dịch hiện tại của chính phủ. Nhưng ông cảnh báo rằng nguyên tắc hiện hành của Úc để đánh giá sự hợp lệ của những lời khai tị nạn từ Việt Nam đã không căn cứ vào thực tế là có những cuộc đàn áp một số giáo phái, tôn giáo tại một số địa phương ở Việt Nam.
“Tôi không thể giải thích lý do tại sao đã có một sự gia tăng đáng kể trong năm nay, nhưng tôi có thể cho bạn biết chắc chắn rằng có một số trong những người đó không có động lực để đến đây vì lý do kinh tế,” ông nói.
Các nước láng giềng như Campuchia đã tiếp tục nhận một số nhỏ người tị nạn từ những năm 1990. Hàng ngàn người Việt Nam đã rời đất nước để làm việc ở châu Á hay xa hơn nữa, bất hợp pháp hoặc là lao động xuất khẩu. Nhiều người không quay trở lại Việt Nam sau khi hết hợp đồng lao động.
Úc dường như là điểm đến được ưa chuộng, nhưng quốc gia này đã phải đương đầu với một con số tị nạn kỷ lục trong năm nay. Vì áp lực của công chúng, chính phủ Úc đã làm khó khăn hơn để được coi là người tị nạn và thường tạm giữ người di cư trên những hòn đảo cô lập, không gặp được luật sư. Những người chỉ trích nói rằng Canberra trốn tránh trách nhiệm của mình theo Công ước Iị nạn của Liên Hiệp Quốc bằng những biện pháp này.
Cùng với những người có quốc tịch khác, người Việt đang bị tạm giam, trên đất liền, hay trên đảo Christmas hoặc các đảo khác ở Thái Bình Dương như Nauru và Manus. Gia đình và trẻ em không có người đỡ đầu được tạm giữ trong cơ sở giam giữ an ninh thấp. Bốn người Việt Nam, trong đó có một thiếu niên, đã trốn thoát khỏi một trung tâm như vậy ở Darwin vào đầu tuần này, theo nhà chức trách.
Úc muốn phản ứng cứng rắn với ngượi vượt biển từ Việt dường như đã gặp phải một vấn đề: Chính phủ tại Hà Nội cho thấy họ không hứng thú trong việc nhận lại người tị nạn, theo các người hoạt động và các luật sư.
Úc không thể đơn giản đem người vượt biển lên máy bay đưa về Hà Nội. Họ, người vượt biển, cần phải có giấy tờ do giới cầm quyền Việt Nam cấp, và Hà Nội đầu tiên phải xác nhận căn cước của những người này.
Trong số 101 người Việt Nam vượt biển đến Úc vào năm 2011, đến nay chỉ có sáu bị trả lại cho Việt Nam. Rất ít người, nếu có, đã được cấp căn cước tị nạn, luật sư và các người hoạt động cho hay.
Nguồn: 2013 DCVOnline
Bấm Link-nối: 40 years since post-war exodus, Vietnamese take to sea again, now hoping to stay in Australia. AP. Washington Post, 9/5/2013.
