Gs Thayer: Tại Hà Nội, Obama Gởi Tín Hiệu Cứng Rắn Đến Bắc Kinh

Tổng thống Mỹ Barack Obama (P) bắt tay thứ trưởng bộ Quốc Phòng Nguyễn Chí Vịnh, trong lễ đón tiếp tại Phủ chủ tịch, Hà Nội, Việt Nam, ngày 23/05/2016 REUTERS/Kham

Ngay tại Hà Nội, nhân ngày công du đầu tiên, tổng thống Mỹ Barack Obama vào hôm nay 23/05/2016 đã công khai loan báo quyết định dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Việt Nam. Theo nhận định của giáo sư Carl Thayer, Học Viện Quốc Phòng Úc, ông Obama như vậy đã gởi đi một thông điệp cứng rắn hướng về cả Trung Quốc lẫn Việt Nam.

Trả lời phỏng vấn nhanh của RFI qua thư điện tử, giáo sư Thayer trước hết nêu bật ý nghĩa của quyết định vừa được tổng thống Mỹ và chủ tịch Việt Nam loan báo trong cuộc họp báo tại Hà Nội :

Thayer : Quyết định dỡ bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam là một trong những hòn đá tảng của chính sách tái cân bằng lực lượng của Mỹ qua châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng.

Việt Nam là một trong những ví dụ thành công của Obama. Ngay từ rất sớm, Việt Nam đã tham gia đàm phán hiệp định TPP. Cả tổng thống Mỹ lẫn chủ tịch Việt Nam đã ký kết Thỏa Thuận Đối Tác Toàn Diện vào năm 2013.

Quan hệ quốc phòng đã được nâng lên một cấp độ mới vào giữa năm 2015, khi bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Ashton Carter và đồng nhiệm Việt Nam Phùng Quang Thanh ra Tuyên Bố Tầm Nhìn Chung về quan hệ quốc phòng Việt-Mỹ. Một đoạn trong văn kiện này dự trù các khả năng mua bán thiết bị quốc phòng trong tương lai và hợp tác trong công nghệ quốc phòng.

Việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vũ khí không có nghĩa là sẽ không có hạn chế trong tương lai. Việt Nam phải tuân thủ luật lệ Mỹ như đã nêu lên trong bản Tuyên Bố Tầm Nhìn Chung. Hoa Kỳ cũng có thể từ chối các yêu cầu đối với hệ thống và phương tiện vũ khí quá nhạy cảm hoặc có khả năng gây mất ổn định trong khu vực. Việt Nam có lẽ không có khả năng để mua các mặt hàng quốc phòng như vậy.

Từ nhiều năm nay, Việt Nam đã nhắc đi nhắc lại yêu cầu Mỹ bãi bỏ cấm vận vũ khí. Chủ đích của Việt Nam là muốn chấm dứt điều mà Việt Nam coi là một hành động phân biệt đối xử về mặt chính trị. Đây là một đòi hỏi mà phe bảo thủ tại Việt Nam luôn đẩy mạnh. Bây giờ họ đã được xoa dịu.

Việt Nam có rất nhiều khả năng là sẽ tiến hành (việc mua vũ khí Mỹ) một cách từ từ và thận trọng. Việt Nam sẽ tập trung vào các hệ thống kỹ thuật liên quan đến thông tin và tình báo, giám sát và trinh sát trong lĩnh vực hàng hải. Hợp tác giữa các ngành công nghiệp quốc phòng kể từ nay có thể được tiến hành với việc phát triển các công nghệ mới và hợp tác sản xuất.

Tổng thống Obama đã thông báo quyết định của mình trong một cuộc họp báo. Cần phải chờ đợi bản thông cáo chung để xem chi tiết.

RFI : Phải chăng ông Obama đã tung ra một tín hiệu rất mạnh nhắm vào Trung Quốc ?

Thayer : Quyết định của tổng thống Obama bãi bỏ cấm vận vũ khí đối với Việt Nam là một tín hiệu mạnh mẽ cho cả Việt Nam lẫn Trung Quốc. Nhưng việc Việt Nam mua vũ khí của Mỹ sẽ không tác động gì đến tương quan lực lượng hải quân của Trung Quốc ở Biển Đông trong tương lai gần.

Trung Quốc sẽ phải lưu ý đến yếu tố trong chính sách của họ là Việt Nam và Hoa Kỳ đang trên con đường xích lại gần nhau do quyền lợi trùng hợp ở Biển Đông. Hoa Kỳ bán vũ khí cho Việt Nam sẽ giúp Việt Nam tăng khả năng tự vệ và qua đó có tác dụng răn đe đối với Trung Quốc.

RFI : Theo giáo sư, Trung Quốc có thể phản ứng ra sao ?

Thayer : Truyền thông Trung Quốc có lẽ sẽ chỉ trích quyết định này và trách cứ ông Obama. Họ sẽ cho rằng Hoa Kỳ không thể mua Việt Nam. Tôi nghĩ là các quan chức Trung Quốc sẽ thận trọng hơn. Dù sao thì Việt Nam cũng đã mua vũ khí sát thương từ Nga mà không gây phản ứng chính thức nào từ phía Trung Quốc.

Trung Quốc Liên Tiếp Trúng Đòn Ngoại Giao Của Obama Và G7

 Không ảnh Đá Chữ Thập trong quần đảo Trường Sa, nơi đang xảy ra tranh chấp lãnh hải giữa Trung Quốc với các nước trong khu vực.CSIS Asia Maritime Transparency Initiative/DigitalGlobe/Handout

Phải nói là ngòn đòn ngoại giao mà tổng thống Mỹ Barack Obama tung ra tại Hà Nội rất lợi hại vì dù bị trúng đòn, Bắc Kinh không thể phản ứng chính thức, mà chỉ còn nước bật đèn xanh cho báo chí tố cáo ông Obama là đã « nói dối một cách thô thiển » (từ ngữ tiếng Anh được Hoàn Cầu Thời Báo Trung Quốc ngày 24/05 sử dụng là «very poor lie»).

Đối với tờ báo, quyết định mà ông Obama loan báo tại Hà Nội đích thực là nhắm vào Trung Quốc khi « làm trầm trọng thêm sự đối kháng chiến lược giữa Washington và Bắc Kinh », bằng cách « lợi dụng Việt Nam để khuấy động thêm tình hình Biển Đông ».

Dẫu sao thì dù không nói trắng ra, nhưng rõ ràng là những biện pháp tăng cường quan hệ Mỹ-Việt trong lãnh vực quốc phòng, quân sự được loan báo nhân chuyến thăm Việt Nam của tổng thống Obama đều nhằm củng cố sức đề kháng của Hà Nội chống lại các động thái bành trướng của Bắc Kinh tại Biển Đông.

Một hôm sau khi loan báo quyết định bãi bỏ cấm vận vũ khí Việt Nam, dù không nêu đích danh Trung Quốc, nhưng trong bài nói chuyện tại Hà Nội trước một cử tọa cả ngàn người, ông Obama như đã bênh vực Việt Nam khi đề cập vấn đề Biển Đông và cho rằng « các nước lớn không được quyền bắt nạt các nước nhỏ ».

Cử tọa Việt Nam đã không ngộ nhận ý nghĩa câu nói này chút nào khi vỗ tay nhiệt liệt tán thưởng câu nói của ông Obama.

Đang ấm ức trước những diễn biến mới nhất trong quan hệ Mỹ-Việt, Bắc Kinh được cho là sẽ càng thêm bực tức trong hai ngày tới đây khi ông Obama qua Nhật Bản dự hội nghị thượng đỉnh G7 tại Ise-Shima.

Theo nhiều nguồn thạo tin được hãng Kyodo ngày 24/05 trích dẫn, lãnh đạo 7 cường quốc công nghiệp hàng đầu trên thế giới (Mỹ, Nhật, Canada, Anh, Pháp, Đức và Ý) cùng với Liên Hiệp Châu Âu, sẽ « cực lực phản đối » các hoạt động cải tạo đảo đá và quân sự hóa các tiền đồn tại Biển Đông.

Tên Trung Quốc dĩ nhiên sẽ không được nêu lên một cách cụ thể, nhưng rõ ràng là đối tượng bị đả kích không ai khác hơn là Trung Quốc, trong thời gian gần đây đã rốt ráo bồi đắp đảo nhân tạo tại vùng Trường Sa và Hoàng Sa, đồng thời cho xây dựng một loạt cơ sở có thể dùng vào mục tiêu quân sự, và nhất là triển khai tên lửa, chiến đấu cơ trên các thực thể họ kiểm soát ở Biển Đông.

Theo hãng Kyodo, trong bản tuyên bố kết thúc hai ngày họp tại Nhật Bản, lãnh đạo các quốc gia G7 sẽ phản đối những « hành động đơn phương có thể làm thay đổi thay đổi hiện trạng » Biển Đông. Các lãnh đạo cũng sẽ phản đối các hành vi « hù dọa, ép buộc hoặc sử dụng vũ lực » trong việc khẳng định chủ quyền lãnh thổ, đồng thời kêu gọi các nước giải quyết tranh chấp trong sự tôn trọng luật pháp quốc tế.

Tuyên bố của nhóm G7 như vậy sẽ là một ngón đòn ngoại giao thứ hai liên tiếp đánh vào Trung Quốc trên vấn đề Biển Đông, và sẽ cho thấy rõ sự lố bịch của các tuyên bố gần đây của Bắc Kinh, theo đó lập trường Biển Đông của Trung Quốc đã được hơn 40 nước ủng hộ.

Vấn đề là Bắc Kinh vẫn né tránh không công bố danh sách cụ thể của các « đồng minh đó », nhưng căn cứ vào những thông tin nhỏ giọt và rải rác, thì đó chủ yếu là những nước không có trọng lượng. Không kể đến những trường hợp như Fiji hay Slovenia, đã vội vàng cải chính ngay thông tin được Trung Quốc đưa ra trước đó về việc các quốc gia này ủng hộ lập trướng Biển Đông của Bắc Kinh.

Trọng Nghĩa