Phần 1
Vào ngày này năm 1960, Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam được thành lập như một tập hợp những người miền Nam chống đối lại chính phủ hợp pháp lúc bấy giờ ở miền Nam do Tổng thống Ngô Đình Diệm lãnh đạo.
Tuy nhiên, trong thực tế, Mặt Trận được thành lập theo quyết định của Hội nghị Trung ương lần thứ 15 của Đảng Lao động Việt Nam, tiền thân Đảng Cộng sản Việt Nam, và được sự yểm trợ mọi mặt của miền Bắc, lúc bấy giờ là Nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa.
Một số nhân sĩ miến Nam thời đó đã đi theo Mặt Trận, giúp họ tạo dựng được một số uy tín nhất định.
Biên tập viên Nguyễn An của Ban Việt ngữ RFA phỏng vấn Tiến sĩ Dân tộc học Lê Văn Hảo, giáo sư Đại Học Văn Khoa Huế, Đà Lạt và Sài Gòn về hành trình đi theo Mặt Trận của ông.
Ông Lê Văn Hảo từng là Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Cách mạnh Thừa Thiên – Huế hồi Tết Mậu Thân 1968. Khi được hỏi ông vào Mặt Trận từ bao giờ, Tiến sĩ Lê Văn Hảo cho biết:
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Kính chào quý bạn nghe đài RFA. Thật ra thì tôi không có vào trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam mà tôi chỉ là một cảm tình viên của Mặt trận ấy thôi. Tôi bắt đầu biết khá nhiều về Mặt trận ấy từ biến cố Tết Mậu Thân, là ví nó như thế này: Trước đó tôi có nghe nói có cái Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam mà tôi đã ngờ ngợ nó là một tổ chức của Cộng sản miến Bắc tạo ra thôi, chứ nó không có thực chất đâu.
Thế thì đến hồi Tết Mậu Thân, những người lãnh đạo của Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam ở Huế có mời tôi đi dự một cuộc họp. Và chính cuộc họp này đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong đời tôi, bởi vì họ nói là họ mời tôi đi họp nhưng mà thực chất nó gần như một cuộc bắt cóc vậy đó.
Ts. Lê Văn Hảo (2002)
Phần 2
Vào ngày này năm 1960, Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam được thành lập như một tập hợp những người miền Nam chống đối lại chính phủ hợp pháp lúc bấy giờ ở miền Nam do Tổng thống Ngô Đình Diệm lãnh đạo.
Tuy nhiên, trong thực tế, Mặt Trận được thành lập theo quyết định của Hội nghị Trung ương lần thứ 15 của Đảng Lao động Việt Nam, tiền thân Đảng Cộng sản Việt Nam, và được sự yểm trợ mọi mặt của miền Bắc, lúc bấy giờ là Nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa.
Một số nhân sĩ miến Nam thời đó đã đi theo Mặt Trận, giúp họ tạo dựng được một số uy tín nhất định.
Biên tập viên Nguyễn An của Ban Việt ngữ RFA phỏng vấn Tiến sĩ Dân tộc học Lê Văn Hảo, giáo sư Đại Học Văn Khoa Huế, Đà Lạt và Sài Gòn về hành trình đi theo Mặt Trận của ông.
Ông Lê Văn Hảo từng là Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Cách mạnh Thừa Thiên – Huế hồi Tết Mậu Thân 1968. Khi được hỏi ông vào Mặt Trận từ bao giờ, Tiến sĩ Lê Văn Hảo kể tiếp:
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Sau khi tôi nhận chức đó rồi thì có nhiều cuộc họp và họ nói cho tôi biết thế nào là chủ nghĩa CS, thế nào là chủ nghĩa Max Lenin, thế nào là chính quyền cách mạng, thế nào là đấu tranh giai cấp. Họ cũng làm cho tôi một loạt các bài học vỡ lòng để cho tôi biết chức vụ đó thì tôi phải nên làm thế nào để cho xứng đáng với chức vụ đó
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Không! Tôi không có về lúc đó, lúc đấy là chỉ có mấy anh CS về đánh nhau ở dưới thành phố thôi, chớ còn tôi họ đâu có dám đưa tôi về! Họ biết rằng khi tôi nhận thì tôi cũng miễn cưỡng mà nếu đưa tôi về thì tôi chắc cũng chuồn luôn thì họ đâu có dám đưa tôi về. Trong tất cả khi nổ ra Mậu Thân tức là trong 26 ngày đêm CS chiếm thành phố Huế thì tôi ngồi trên núi để nghe đài phát thanh suốt ngày, tất cả những gì xảy ra dưới Huế tôi chỉ biết qua đài phát thanh của Hà Nội và đài phát thanh giải phóng.
Nguyễn An: Tức là Ông không biết những cái gì thêm ngoài những điều mà đài phát thanh nói?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Tôi không thể biết được bởi vì tôi không có mặt ở Huế mà nó đâu có dám để cho tôi về Huế vì anh biết khi nó đề nghị một chức vụ như vậy là cả một sự áp đặt. Nó nói là anh phải nhận, nếu anh không nhận thì anh cũng không còn đường về thì cả một sự đe dọa . Anh có thấy tính chất đe dọa đàng sau lời đề nghị đó không?
Nguyễn An: Đây là một chi tiết rất là mới bởi vì hồi xưa cho đến bây giờ người ta cứ tưởng rằng là những đoàn quân họ chiếm đóng Huế hai mươi mấy ngày đó là Ông về trực tiếp điều hành công việc ở đó, thì hóa ra hoàn toàn không có chuyện này!
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Than ôi! Đó không phải là sự thật lịch sử mà tôi chỉ là một con tin đã bị ở trong thế kẹt phải nhận lấy chức vụ để bảo tồn sự sống còn để mà mong có ngày về với vợ con thôi! Chớ tôi nói thật với anh vai trò của tôi trong Tết Mậu Thân là vai trò hoàn toàn thụ động, tôi chỉ ngồi trên núi để nghe đài, nghe tin tức. Rồi lâu lâu mấy ông như: Trần Văn Quang và các ông lãnh đạo khác ở Thừa Thiên, Huế ghé qua thăm và an ủi tôi và nói là sự việc diễn biến như vậy thì mình theo thời cuộc thôi, mình phải theo cách mạng thôi, chớ không có cách nào khác. Anh thấy như vậy đó!
Nguyễn An: Tức là cũng không có ai báo cáo với Ông tình hình như thế nào với tư cách là chủ tịch UBND hết?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Có chứ! Tức là trong khi đánh nhau và chiếm thành phố Huế như vậy thì chúng có điện đài theo dõi thì cũng nắm được tình hình lắm chớ, chớ đâu có phải là không biết gì!
Nguyễn An: Sau khi rút ra khỏi Huế rồi, thì ông vẫn tiếp tục trên núi hay là ông đi theo họ?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Dạ thưa tôi vẫn tiếp tục ở trên núi và lúc đấy thì quân đội Hoa Kỳ và quân đội VNCH đã phản ứng rất mạnh bằng cách ném bom rất dữ dội các vùng giải phóng chung quanh các thành phố lớn, thú thật với anh là chúng tôi sống toàn trong các hang núi, nếu ra ngoài thì cũng ăn bom như thường vì tình hình quá căng thẳng, bom đạn quá sức tưởng tượng.
Cho nên lệnh ở ngoài Hà Nội là đưa những người gọi là nhân sĩ theo cách mạng như là Hòa Thượng Thích Đôn Hậu, bà Nguyễn Đình Chi, tôi, cụ Nguyễn Đóa, Tôn Thất Dương Tiềm và một số vị khác, để đưa các vị này ra ngoài Bắc.
Như vậy chúng tôi bắt đầu lên đường,nếu tôi nhớ không lầm, vào đầu tháng 7, tôi phải đi theo đường Trường Sơn (đường mòn HCM), ngày thì ngủ trong hang, đêm thì đi và tôi đến Hà Nội vào ngày mùng 3 tháng 9 năm 1968.
Nguyễn An: Dạ thưa, đi cùng với ông có các vị trí thức mà Ông đã nêu trên?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Dạ đúng, có cả phái đoàn như vậy và trong đó có nhiều vị phải ngồi võng như cụ Đôn Hậu phải ngồi võng cho 2 anh quân giải phóng khiêng, bà Nguyễn Đình Chi và cụ Nguyễn Đóa cũng ngồi võng, còn tôi lúc đó chỉ mới 32 tuổi thì tôi đi bộ như mọi người thôi
Nguyễn An: Lúc ở với nhau trên núi thì ông có nói chuyện với các vị kia không?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Có chứ! Chúng tôi sống chung trong một khu vực
Nguyễn An: Hoàn cảnh đưa đẩy họ đến núi đó có tương tự như ông không?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Giống hệt như tôi! Vị nào cũng được mời họp hết. Riêng cụ Thích Đôn Hậu thì cụ bị bắt cóc lúc mà quân giải phóng đã chiếm được thành phố Huế rồi thì họ mời cụ lên võng để đi họp thì nó cũng võng cụ lên trên núi luôn. Bà Nguyễn Đình Chi cũng trường hợp như vậy, tức là mời bà đị họp rồi võng Bà lên núi luôn.
Những người trẻ hơn như anh Tôn Thất Dương Tiềm thì lúc đó đi theo quân giải phóng, ông Tiềm là Việt Cộng nằm vùng mà! và một vài vị khác cũng là Việt Cộng nằm vùng thì cũng tà tà lên núi thôi và tất cả chúng tôi gặp nhau ở trên núi, và khi đi ra ngoài Bắc thì chúng tôi cũng đi cùng một lượt với nhau.
Nguyễn An: Như vậy thì ông sinh hoạt ở trong đó bao lâu thì biết rằng là MTGPMN chỉ là chi nhánh của Mặt trận Tổ quốc ở miền Nam thôi?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Nói thật anh, việc ấy thì tôi biết ngay khi tôi lên trên núi thì tôi biết MTGP là một trò bịp bợm, tức là một tổ chức hữu danh vô thực, nó là tổ chức của CS thôi, gọi là Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam nhưng mà tất cả đều do Hà Nội chỉ đạo thôi . Việc đó tôi biết ngay và họ cũng không dấu anh ạ ! Lúc đó mình ở trong tay họ rồi nên họ cũng không dấu.
Nguyễn An: Ông ở đó cho đến năm 1975?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Anh nói đúng, tôi đến Hà Nội tôi là khách của Trung Ương Đảng cùng với nhóm của chúng tôi như Hoà thượng Thích Đôn Hậu, v.v… Trong mấy năm từ 1968 đến năm 1975 là tôi được học trường Đảng, tôi được Đảng giáo dục cho trong bấy nhiêu năm học nhiều về chính trị như thế nào là cách mạng, giải phóng dân tộc, đấu tranh giai cấp v.v…
Học như vậy trong mấy năm liền mà cuối cùng sau khi học 5 năm thì có một cuộc kiểm tra, tôi nói thật với họ là những thứ này tôi không hấp thụ được, chủ nghĩa Max Lenin và chủ nghĩa CS đối với tôi là một cái gì quá xa lạ và tôi không chấp nhận. Anh có biết khi tôi nói như vậy là rất dại dột.
Nguyễn An: Đó, chính muốn hỏi anh ở chỗ đó…
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Dại dột bởi vì họ bày ra chuyện học tập, rồi bày ra cuộc thi cử như vậy để xem thái độ mình thế nào? Những ông lãnh tụ cộng sản cũng nói ra mặt: “Người như anh Lê Văn Hảo này không xài được!”
Nguyễn An: Nhưng sau đó họ có thay đổi cách đối xử với ông không?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo:Dạ không, họ rất là ngoại giao, họ đổi xử bình thường thôi, nhưng họ biết là loại này sau 1975 sẽ cho vào giỏ rác…
Nguyễn An: Và họ đã làm như thế?
Tiến sĩ Lê Văn Hảo: Và họ đã làm như thế 100%.
Phần 3
Kỳ này xin gởi đến quý thính giả phần cuối của cuộc phỏng vấn, trong đó tiến sĩ Lê Văn Hảo kể lại những diễn biến kể từ khi cuộc chiến chấm dứt hồi mùa Xuân năm 1975. Mời quý vị theo dõi.
Nguyễn An: Xin ông kể lại giai đoạn từ tháng 5 năm 1975 về sau này ạ.
Lê Văn Hảo: Khi tôi về Huế là trước ngày 30/4. Trước 30/4 thì cộng sản đã chiếm Huế trước rồi, chiếm Huế vào khoảng cuối tháng 3. Khi tôi về đến Huế thì nó trở mặt ngay anh ạ. Nó chỉ nói một cách vắn tắt là bây giờ anh không phải làm chính trị nữa mà anh trở về nghề cũ của anh là nghề dạy học thôi. Tức là đùng một cái mình đang là chủ tịch thì nó bằng một câu nói như vậy nó xóa chức vụ của mình đi, nó cho mình trở lại với anh Lê Văn Hảo trước Tết Mậu Thân, vậy thôi. Kiểu của nó là kiểu không coi mình ra gì cả.
Sau khi trở lại Huế thì tôi được một chức khác, tuy tôi là giảng sư ở đại học nhưng tôi lại trở thành phó chủ tịch của Mặt trận Tổ Quốc Bình Trị Thiên vì lúc đó nó xác nhập 3 tỉnh làm một mà. Đối với quần chúng thì cũng là một chức oai lắm rồi, ông này không làm chủ tịch Ủy ban Dân chủ cách mạng Thừa Thiên – Huế mà ông đi làm phó chủ tịch của Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc Bình Trị Thiên thì cộng sản đâu có đối xử không tốt với ông. Anh thấy cũng là một trò bịp nữa.
Nguyễn An: Thưa ông, như vậy đến lúc vào tháng 7 năm 1976 khi họ xác nhập Mặt trận giải phóng miền Nam vào Mặt trận Tổ Quốc thì rốt cuộc đối với ông không có gì thay đổi?
Lê Văn Hảo: Bù nhìn vẫn tiếp tục là bù nhìn chớ không có gì thay đổi cả. Tôi chỉ được thông báo như vậy và tôi cũng chẳng làm lạ gì cả. Bởi vì lúc đó Mặt trận giải phóng thì thừa rồi. Họ xóa bỏ Mặt trận giải phóng miền Nam và họ xóa bỏ chính phủ cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam. Nghĩa là như trở tay, tất cả đều là những trò đùa cả, tất cả đều là những cách gọi, những cách gọi mà tôi nghĩ là để lừa bịp dư luận thế giới thôi.
Nguyễn An: Ở trong Mặt trận giải phóng miền Nam lúc bấy giờ có một số những trí thức cũng đi theo, ông thấy có những người nào đi theo mà khác với hoàn cảnh của ông với những người khác là bị giống như bắt cóc không?
Lê Văn Hảo: Khi tôi ra Hà Nội thì tôi cũng gặp rất nhiều vị trong miền Nam, ở Sài Gòn cũng được đưa ra miền Bắc ở với chúng tôi. Hầu hết các vị gọi là nhân sĩ, trí thức ấy thì hoàn cảnh cũng gần giống như tôi thôi. Một người tôi hơi hiểu lầm là như bà Dương Huỳnh Hoa chẳng hạn, tôi tưởng bà cũng là một thứ Việt cộng nằm vùng nhưng hóa ra không phải.
Cuối cùng tôi thấy bà Dương Huỳnh Hoa giống như tôi thôi, bà cũng không phải là người mà cộng sản tin cậy lắm đâu. Bởi vì sau tháng 4/1975 thì cộng sản cũng rất coi thường bà Dương Huỳnh Hoa, nó cho bà một cái chức là thứ trưởng Bộ y tế mà bà không có quyền hành gì cả. Sau đó một thời gian ngắn thì bà cũng phải từ chức thôi. Đó là trường hợp bà Dương Huỳnh Hoa.
Một ông khác mà tôi cũng quen rất nhiều là ông Trương Như Tảng. Ông đó là Bộ trưởng Bộ tư pháp của chính phủ cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam. Ông cũng bị nó đối xử một cách rẻ rúng như vậy. Ông bèn vượt biên và thoát ra được, ông qua xin tị nạn bên Pháp.
Tôi chỉ nêu ra hai trường hợp cụ thể tôi biết.
Nguyễn An: Đây cũng là điều rất lạ, tức là rất nhiều người đều bị đưa vào trong một cái giống như một màn kịch. Giống như một vụ bị lừa và rốt cuộc người nào cũng bị kẹt hết.
Lê Văn Hảo: Đúng. Cái đó đúng quá anh ạ. Anh biết tất cả những người được cộng sản cho những chức vụ này nọ trong những năm từ Tết Mậu Thân cho đến tháng 4/75 thì về sau ngày 30/4 thì họ đều bất mãn ghê lắm. Thí dụ như HT Thích Đôn Hậu ở Huế cũng bất mãn ghê lắm. Mỗi lần tôi lên chùa Thiên Mụ thăm ông thì ông cũng than thở. Ông nói rằng ông chưa thấy đám nào đối xử với người ta một cách ngạo mạn, rẻ rúng như cộng sản. Cụ Thích Đôn Hậu nói với tôi như vậy.
Nguyễn An: Thưa ông, như vậy thì cơ duyên nào đã đưa ông ra khỏi Việt Nam?
Lê Văn Hảo: Chuyện tôi được trở lại Pháp là một sự rất tình cờ. Vào khoảng tháng 5/1989 thì có một ông giáo sư đại học Pháp tên là Emély được cộng sản mời sang nói về 200 năm cách mạng Pháp. Ông này cũng là một trí thức khuynh tả, ông cũng có ít nhiều cảm tình với cộng sản cho nên nó mời ông sang nói chuyện. Tôi với tư cách là phó chủ tịch của mặt trận Tổ Quốc Bình Trị Thiên thì tôi cũng đi nghe giáo sư này nói chuyện. Hai anh em nhìn ra nhau thì mừng quá. Tôi mới nói với ông là ở đây cũng không thoải mái, cậu có thể đề nghị với đại học Paris 7 cho mình một giấy mời sang dạy học được không? để mình thoát ly ra khỏi bầu không khí ngột ngạt quá. Với giấy mời dạy học của ông ? thì tôi được sang Pháp và tôi đã đến Pháp vào ngày 14/7/1989.
Nguyễn An: Như vậy là trong đời sống của anh có những cơ duyên rất lạ…
Lê Văn Hảo: Rất lạ anh ạ. Nếu không có ông ?? sang nói về 200 năm cách mạng Pháp thì tôi làm sao ra khỏi nước Việt Nam được?
Nguyễn An: Theo chỗ chúng tôi biết thì vào năm 2000 anh trở thành thành viên của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên? anh có thể trình bày lý do tại sao?
Lê Văn Hảo: Đúng rồi. Lý do là anh Kiểng với tôi quen biết nhau từ gần nữa thế kỷ rồi. Tôi theo dõi việc làm của anh Kiểng rất kỹ. Trước năm 2000 tôi không gia nhập Tập Hợp là vì tôi phải nuôi 2 đứa con ăn học cho nên cũng bận rộn công ăn việc làm. Đến khi tôi sắp sửa về hưu thì tôi mới nghiên cứu kỹ thêm về hoạt động của Thông Luận và của anh Nguyễn Gia Kiểng.
Đã bao nhiêu năm tôi cũng đi tìm một nơi để mình gởi gấm sự thiết tha của mình đối với tương lai của dân tộc. Tôi thấy những gì mà Tập Hợp đề nghị thì tôi thấy nó quá phù hợp với sự mong đợi của tôi, cho nên đến năm 2000 tôi đã chính thức nộp đơn xin làm một thành viên khiêm tốn của Tập Hợp và tôi đã được chấp thuận. Tôi cho đấy cũng là một bước ngoặt của đời tôi.
Nguyễn An: Xin cảm ơn Tiến sĩ Lê Văn Hảo đã dành thì giờ cho cuộc trao đổi ngày hôm nay.
Nguồn: Đài Á Châu Tự Do (RFA)
ngày 20, 21 và 22/12/2006
