Giới làm thơ ngày trước ai mà chả thuộc hai câu thơ cổ:Mỹ nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu
tạm dịch :
Người đẹp từ xưa như tướng giỏi
Chẳng hẹn chờ ai thấy bạc đầu
Còn xuất xứ 2 câu này ở đâu ? ( Đường thi,Tống thi ư ? chủ nhân của 2 câu thơ bất hủ đó là của ai ?…thì để còn “hỏi Thầỳ” ,tra cứu kho tàng chữ nghĩa Trung Hoa đã ? Rồi ậm ừ qua vài trăm năm…có dư… Thế rồi,có một “con mọt sách” đục xuyên qua cuốn Tùy Viên Thi Thoại của Viên Mai (đời Thanh) gồm 16 quyển và 19 quyển “bổ di”- tổng cộng là 26 quyển. dịch ra tiếng Việt dày ngót 1000 trang ,khổ 16×24…đó là một thứ “tùy bút” nhàn đàm về Thơ, với quan điểm :
Chịu khó tìm Thơ sẽ có Thơ
Tâm linh điểm ấy chính Thầy ta
mà điều kiện cần có của Người làm thơ là 3 chữ “tài, học và thức (kiến thức)- thiếu 1 đều không được !
Tùy Viên tiên sinh kể rằng : Người bạn (của ta) là Quan Thị độc( cỡ Viện trưởng-cố vấn cho vua ) họ Đông có việc phải rời Kinh thành đi Thiên Tân công cán,qua nhà họ Tra, gặp Tiến sĩ Đồng Duệ,vị Tiến sĩ này có nói rằng — Thân mẫu Triệu phu nhân, không may sớm là góa phụ,đã ở vậy thờ phụ thân (không tái giá) nuôi dạy con cái nên người, lại hay chữ nghiã,thường làm Thơ…có bài tuyệt cú “cúng ông Táo” như sau :
Tái bái Đông Trù Tư mệnh thần
Liêu tương thanh thủy tiễn hành tôn
Niên niên phá ốc đa trần thổ
Tư nhứ phu vong tử ấu nhân
Tạm dịch :
Kính xin thần bếp Đông Trù
dâng ngài chén nước tiễn đưa cầu trời
Bao năm phá(nhà) cửa bụi rồi
Hãy thương mẹ góa con côi một bầy.
Nhân đó,vị Tiến sĩ này kể thêm :”Chú của tiểu nhân, có làm bài “Điệu vong cơ”, khóc Người thiếp (vợ lẽ) qua đời,nhiều người họa lại…trong đó có bài của Người thiếp họ Đông, tên là Diễm Tuyết, thì thật là tuyệt diệu.
Hai câu kết của bài rằng :
Mỹ nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu
Hai câu này có tứ thơ khá gần với câu sau đây của thi sĩ Lạp Điền (đời Tống) :
Bạch phát tòng vô đáo mỹ nhân
(mái đầu tóc bạc từ nay trở đi không bao giờ đến với người đẹp cả…)
Lời bàn thêm : Thật đúng như Bảng nhãn Lê Quý Đôn đã nói :
Văn chương là của chung thiên hạ
Ý mỗi người mỗi khác
Phân tích thì được
Chứ không nên chê mắng.
Còn André Chénier (Pháp) thì viết :
Nghệ thuật chỉ làm nên bài thơ
Còn trái tim mới là Thi sĩ
Ở ta,năm 1934 Thi sĩ Leiba (Lê văn Bái ) đẫ tâm đắc :
Ngườ đẹp vẫn thường hay chết yểu
Thi nhân đầu bạc sớm hơn ai ?
Thế mới biết tài tử giai nhân xưa nay đều có chung một một “nỗi sầu nghìn thu ” rồi cùng làm thơ là vậy ?
Nguyễn Khôi
Góc Thành Nam Hà Nội -25-8-2010
SONG KHỞI
Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Gia Phuc (210.245.27.—)
Date: July 16, 2004 12:17AM
Kính gởi toàn thể quý vị.
Tôi tình cờ nhận được 2 câu thơ dưới đây từ một người bạn
Giai nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa nhân gian kiến bạc đầu
Tôi vốn dốt chữ Hán, vậy, quý vị nào có biết qua, vui lòng giải đáp dùm:
1. Tác giả của 2 câu thơ trên. Nếu có thể, cho tôi xin trọn bài tiếng Hán.
2. Nếu còn dư chút ít thời gian, xin dịch nghĩa dùm 2 câu thơ đó, hoặc cả bàị
3. Có điển tích văn học nào liên quan đến 2 câu này không?
Tôi xin đa tạ sự giúp đỡ quý báu của quý vị. Phúc
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: XPH (203.162.175.—)
Date: July 17, 2004 11:27AM
Trong Hán ngữ có nhiều câu thuộc loại phương ngôn, nghe như thơ mà thật ra không phải thơ, chẳng hạn như “Hữu ý tài hoa hoa bất phát, vô tình sáp liễu liễu thành âm”…
Hai câu của bạn hỏi (Mỹ nhân chứ không phải Giai nhân), theo XPH nghĩ cũng vậy thôi. Những câu như thế này thường là vô danh và khó truy nguyên xuất xứ. Tôi nhớ ngày xưa có một người bạn hỏi về hai câu “Ngô đồng nhất diệp lạc, thiên hạ cộng tri thu”, đến giờ tôi vẫn không chắc nó có phải trong Hoài Nam tử hay không nữa.
Bạn thử tìm trong Tăng Quảng Hiền văn xem, nếu tôi nhớ không nhầm thì câu này cũng có ở trong đó vậy…
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: LHK. (—.sympatico.ca)
Date: July 17, 2004 02:42PM
Câu mà XPH dẫn ra thường viết là
著意栽花花不發，無心插柳柳成陰
Nghe nói là của Quan Hán Khanh.
LHK.
Re: ” Mỹ nhân chứ không phải Giai nhân ” Re: “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: LHK. (—.sympatico.ca)
Date: July 17, 2004 04:17PM
Có lúc tôi thấy viết “hồng nhan tự cổ…” nghe cũng êm taị
LHK.
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: HưVinh (210.71.228.—)
Date: July 18, 2004 04:18PM
Cuối đời Thanh Khang Hy, ở bên bờ sông Vệ thành phố Thiên Tân, có người thiếp của nhà họ Ðông tên là Triệu Yến Tuyết xây 1 ngôi lầu gọi là lầu “Ðông Gia ”. Vào thời này (Khang Hy, Ung Chính, Càn Long), ở Thiên Tân thịnh hành lễ tế “Thần (của) hoa”. Trong lầu “Ðông Gia” trồng đầy hoa “Hải Ðường” nên nổi tiếng. Ngôi lầu này tên chính là “Ðông Gia”, nhưng vì Triệu Yến Tuyết giỏi thơ, tiếng nổi khắp vùng, thế nên sau này người ta gọi là lầu “Yến Tuyết”, chứ không dùng đến tên lầu “Ðông Gia” nữa. Triệu Yến Tuyết có bài thơ rất thịnh hành và nổi tiếng “Tiêu hồn Hải Ðường” có 2 câu “Mỹ nhân tự cổ như danh tướng, Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu.
HuuVinh
—————————————————————————————————————-
「消魂海棠」：「美人自古如名將，不許人間見白頭。」作者：清代、趙豔雪。
「豔雪樓」的由來：
清朝康熙年末，在天津市衛河、小西關建有佟家樓。是佟家之妾、趙豔雪所築之居所，康熙、雍正、乾隆年間，天津一帶流行祭花神。佟家樓園樓內以種海棠花為富盛名，此樓原名佟家樓，後因趙豔雪工詩能文，其有詩「消魂海棠」：「美人自古如名將，不許人間見白頭」，構思新穎，廣爲流傳，遂使時人皆稱其為豔雪樓，後人卻不稱其原名的「佟家樓」。
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: LHK. (—.sympatico.ca)
Date: July 19, 2004 09:03AM
Tên mỹ nhân hay phiên âm tiếng Việt là “Triệu Diễm Tuyết”
LHK.
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: HuuVinh (210.71.228.—)
Date: July 19, 2004 02:26PM
LHK
Thanks
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Toan (—.ptr.terago.ca)
Date: July 21, 2004 11:54AM
Phúc mến,
Định nghiã hai câu thơ như sau:
Mỹ nhân: người đẹp
Tự: từ
Cổ: xưa
Như: như là
Danh: nổi danh
Tướng: tướng
Bất: không
Hưá: cho; Bất hưá là không cho, không chịu
Nhân gian: trên đời
Kiến: trong thâý
Bạch: bạc
đầu
Xin Cam on, nhung…
Posted by: Gia Phúc (210.245.40.—)
Date: July 29, 2004 09:43PM
Trước hệt, xin chân thành cảm ơn những hồi âm của quý vị. Có lẽ do cách diễn đạt của tôi chưa rõ nên, thật sự, khi đọc hết những hồi âm tôi vẫn chưa hiểu hết.
Ý tôi là: xin giải đáp dùm ý nghĩa của hai câu thơ trên. Vì sao, “Bất hứa nhân gian kiến bạc đầu”?
Nhân tiện, xin cảm ơn bạn Toàn đã dịch từng từ. Nhưng tôi muốn tìm hiểu cái ý nghĩa của toàn bộ 2 câu thơ.
Tôi còn một số câu nữa cũng chưa rõ nghĩa, hy vọng sẽ nhận được sự giúp đỡ.
Một lần nữa, cảm phiền quý vị đã nhọc công và mong tha thứ cho sự dốt nát.
Đa tạ, Gia Phúc
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Xich Phi ho (—)
Date: July 30, 2004 05:45AM
Mỹ nhân tự cổ như danh tướng, câu này không trỏ vào riêng một ai, nhưng nhìn lại lịch sử Trung Hoa, có lẽ nó phù hợp hơn cả với Lý phu nhân, sủng phi của Hán Vũ đế. Lý phu nhân lúc sinh thời được Lưu Triệt cực kỳ say đắm. Đến khi nàng ốm nặng khó qua khỏi, vua đến thăm, nàng quay mặt vào tường không chịu cho vua ngắm dung nhan, Vũ đế tức giận quá bỏ về. Họ hàng anh em bè đều trách nàng ương ngạnh. Lý phu nhân nói: “Đàn bà lấy sắc thờ người, sắc suy tình giảm. Nay ta không muốn cho hoàng thượng thấy mặt, là muốn lưu giữ mãi cái vẻ đẹp của mình đối với hoàng thượng sau khi ta chết đi. Hoàng thượng nhớ thương ta thì anh em họ hàng ta mới có thể được coi trọng”. Quả nhiên sau khi Lý phu nhân qua đời, Vũ đế thương nhớ mãi không nguôi, đối với họ Lý đặc biệt sủng ái.
Đại ý của hai câu này nói mỹ nhân và danh tướng đều giống nhau, có một thời kỳ huy hoàng, một bên là nhan sắc, một bên là chiến công lẫy lừng. Họ muốn giữ mãi cái danh vọng ấy thì không thể để nhân gian thấy được mình khi tàn tạ.
Khi xưa tôi có một người bạn đặc biệt tài hoa nhưng số phận không gặp nhiều may mắn, riêng cô ấy hiểu câu thơ này theo một nghĩa khác, thê lương và bi tráng hơn: mỹ nhân cũng giống như danh tướng, hồng nhan thì bạc mệnh, danh tướng thì vận mạng gửi lại chốn sa trường, chẳng thể sống cho đến lúc bạc đầu…
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Trần (148.177.1.—)
Date: July 30, 2004 05:52AM
Mỹ nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa dung nhan kiến bạc đầu
Ý là:
Người đẹp từ xưa đến nay như danh tướng
Không nhiều dung nhan (sống) tới khi tóc bạc
Danh tướng với người đẹp như nhau
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: AnhMỹ Trần (—.245.251.2.dial1.stamford1.level3.net)
Date: July 30, 2004 01:58PM
Tôi cho rằng: người đẹp cũng như tướng nổi tiếng, và những người nổi tiếng khác, khônc chịu để cho người ta thấy mình lúc đã không còn rực rỡ hào quang nữa. Người đẹp thà ẩn đi, hoặc có thể chết đi, chứ không để người ngoài thấy mình già nua xấu xí . Tôi đọc truyện “Không Gia Đình” dịch sang tiếng Việt, trong đó có ông già gánh xiếc rong đã chết trong tuyết lạnh, chỉ vì không muốn cho người ta thấy cảnh cơ hàn (của ông ngày nay) của một ca sỹ đã một thời nổi tiếng. Những nhà vô địch Olimpic games khi thấy mình không còn sung sức nữa, cũng không dự thi để được Giải Tư, Giải Năm, cũng là ý đó.
Chữ “Hứa” đây có nghĩa là “để cho, cho phép.” Xin lắng nghe những ý kiến khác .
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: nnt (—.w82-121.abo.wanadoo.fr)
Date: July 30, 2004 11:19PM
AnhMỹ Trần wrote:
Xin lắng nghe những ý kiến khác .
Chữ “Hứa” đây có nghĩa là “để cho, cho phép.”
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Gia Phúc (210.245.40.—)
Date: August 01, 2004 08:04PM
Trường hợp đối với mỹ nhân, không muốn cho thiên hạ thấy được sự tàn tạ của mình lúc về già, vì muốn giữ mãi kỷ niệm đẹp, nghe qua rất hay, và hợp tình nữa.
Thế nhưng đối với danh tướng thì sao ? Vì không phải ai cũng chết nơi sa trường, có rất nhiều vị đã chết do tuổi già, như Triệu Tử Long chẳn hạn.
Vậy, sự so sách ẩn dụ trong 2 câu thơ có hơi quá đáng chăng?
Chỉ là thiển kiến, mong được chỉ giáo thêm.
Gia Phúc
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Xich Phi ho (—)
Date: August 01, 2004 09:33PM
Bạn GP đọc không kỹ, cái ý chiến tướng gửi tính mệnh nơi sa trường là suy nghĩ riêng của người bạn tôi, không liên quan gì đến nghĩa gốc của câu này.
Trong bài viết của tôi ở trên, phần giải thích ý nghĩa của hai câu đó chỉ có vậy thôi: “Mỹ nhân và danh tướng đều giống nhau, có một thời kỳ huy hoàng, một bên là nhan sắc, một bên là chiến công lẫy lừng. Họ muốn giữ mãi cái hào quang ấy thì không thể để nhân gian thấy được mình khi tàn tạ”. Điều cốt yếu không phải là sự sống chết, mà ở sự TÀN TẠ.
Đại tướng khi về già, thể lực tinh thần đều suy nhược, dĩ nhiên không còn hùng khí gầm mây thét gió thuở anh hào, cũng như mỹ nhân tàn phai nhan sắc vậy. Chuyện vua Triệu phái người đến gặp Liêm Pha là một ví dụ điển hình.
P.S: Tôi thấy khúc mắc của bạn thật ra không phải là ở ý nghĩa (meaning) mà ở tư tưởng (thinking). Bạn không quen với lối tư duy trong văn học cổ điển TQ nên cảm thấy nó khiên cưỡng và lạ lẫm. Ban đầu nên cố gắng chấp nhận nó, khi đọc nhiều bạn sẽ có cách nhìn khác hơn.
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Gia Phúc (210.245.27.—)
Date: August 02, 2004 08:43PM
Thú thực, tôi không hề có ý nhắm đến câu trả lời của ông Xich Phi ho khi nêu lên một câu hỏi mang tính chung chung như vậỵ
Chính nhờ những câu trả lời rõ ràng, cụ thể ở trên mà tôi cho là mình đã phần nào hiểu được nên mới cho rằng, sự so sánh đó không “đẹp” lắm.
Cảm ơn những lời khuyên chân tình và thú vị của ông Xích Phi ho và hẹn gặp lại ở một chủ đề khác.
Đa tạ, Gia Phúc
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Xich Phi ho (—)
Date: August 02, 2004 11:55PM
Omg, I’m a lady (lol)…
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Gia Phúc (210.245.27.—)
Date: August 03, 2004 12:59AM
Oh, I am so sorry for this…And I keep thinking you to be a man who spends most of your time reading books…
Thanks for all of your clear replies and explanations as well as your advice.
Gia Phuc
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Bach Nhan (—)
Date: August 04, 2004 04:03PM
Tôi lại nghĩ hơi khác người bạn cũ của Xích cô nương một chút…
Mỹ nhân cũng như danh tướng, danh tướng thường chịu cảnh “Bẻ ná xếp cung”, còn mỹ nhân thì “Sủng cực ái hoàn yết”. Vấn đề không phải là “vận mệnh” mà ở lòng người đen bạc…
Bất tại thủy,
Bất tại sơn,
Bất tại nhân tình phản phúc gian !
Re: Xin giải đáp dùm “Giai nhân tự cổ như danh tướng”
Posted by: Xich Phi ho (—)
Date: August 20, 2004 07:43AM
Đọc nát sách mới tìm được gốc của hai câu này, hơi khác với bác Hữu Vinh: Tùy Viên thi thoại của Viên Mai đời Thanh chép tác giả hai câu này là người thiếp của tiến sĩ Đông (Đồng?) Tấn, nàng tên là Diễm Tuyết. Nguyên lai có một vị danh sĩ, làm thơ khóc người vợ lẽ được rất nhiều người họa lại. Diễm Tuyết cũng họa một bài, trong đó có hai câu này.
Tùy Viên thi thoại phần nhiều chép lại những cố sự văn chương mà chính tác giả mắt thấy tai nghe, chuyện này lại xảy ra cùng thời với Viên Mai, nên nhiều khả năng đây là xuất xứ chính xác của hai câu thơ nổi tiếng ấy…
[Nguồn: Diễn Đàn Viện Việt Học]
3 Comments
thuhuong le
My nhan nhu danh tuong …xin cac ban nghi cho sau them mot chut ..
1.Trung Hoa co Bao Tu(tieng cuoi BT)’ Duong Quy Phi,va nhieu nguoi nu khac ….
can hieu danh tuong ….de hieu my nhan
2. Cam on cac ban da tim toi ve 2 cau tho nay va rat gioi Han ngu …rat giup cho nguoi khong biet chu Han va cho doc gia biet duoc nguon cua 2 cau tho …quan trong khi viet mot bai van …
3.Cam on tac da duoc nhieu nguoi tra loi hay gop y …Day cung chi la mot chut hieu biet cua mot nguoi . Cam on Viet Thuc ….khong co bai VT post co le toi cung khong biet duoc cai nguon …co le al cai nguon …perhaps people found the source of these verses, the writers also …
Ava, Elan and Dylan’s grandma
Nguyễn Khôi (Nhà văn Hà Nội)
Tác giả NK rất cảm ơn Việt Thức đã đang bài “VỀ CÂU THƠ “MỸ NHÂN TỰ CỔ NHƯ DANH TƯỚNG”.
Mong được cộng tác Văn chương…
Hà Nội 18-11-2012
Nguyễn Khôi
Lưu Nguyễn Đạt
Thưa Nhà văn Nguyễn Khôi:
Việt Thức rất hân hạnh có dịp đằng bài “VỀ CÂU THƠ “MỸ NHÂN TỰ CỔ NHƯ DANH TƯỚNG” của tác giả. Xin cảm ơn tác giả đã hồi âm. Mong nhận đươc thêm trước tác mới của nhà văn Nguyễn Khôi.
Trân trọng, TS Lưu Nguyễn Đạt, Chủ Nhiệm kiêm Chủ bút, Việt Thức